Մշակույթ Երաժշտություն
Հայալատինաջազ
Երևանում ընթացող հայկական ջազի շաբաթի շրջանակում Ավստրիայից ջազ երգիչ Մայք Մոսեսյանը հանդես կգա մենահամերգով: Նրա անցած ուղուն ու երաժշտական նախասիրություններին ծանոթացանք համերգից առաջ:
Արմատներով իրանահայ ես, բայց ծնվել ես Ավստրիայում: Ինչպե՞ս է ստացվել:
- Ծնողներս Թեհրանի հայեր են, երիտասարդ տարիքում ուսանողների փոխանակության ծրագրով մեկնել են Ավստրիա, թեև մտադիր էին վերադառնալ: Այն ժամանակ Իրանում շատ լավ պայմաններ էին, դա նախքան 1979-ի հեղափոխությունն էր: Բայց ուսումը ավարտելուց հետո այնտեղ աշխատանքի առաջարկներ ստացան և մնացին, հետո ծնվեցի ես:
Ծնողներդ երաժշտության հետ կապ ունեցե՞լ են:
- Այո, բայց ոչ պրոֆեսիոնալ մակարդակով: Մայրս երգել է ընտանեկան, ընկերական հավաքույթներում, հայրս նույնպես երաժշտական ընդունակություններ ունի, բայց երբևէ լուրջ չեն զբաղվել դրանով:
Ե՞րբ հասկացար, որ երաժշտությունը հենց այն է, ինչով ուզում ես զբաղվել:
- Կարծում եմ՝ 13-14 տարեկան էի, երբ Ֆրենկ Սինատրա էի լսում: Շատ էի հավանում և՛ իր կերպարը, և՛ ձայնը, և՛ երգելու ոճը: Բայց ինքս երբեք չէի մտածում, որ պետք է երգեմ: Մինչև 18 տարեկան դաշնամուր էի նվագում, հետո սկսեցի ճամփորդել: Բայց 2-3 տարի հետո հասկացա, որ երաժշտության պակաս եմ զգում, էլեկտրական դաշնամուր գնեցի ու նորից սկսեցի նվագել: Այդուհանդերձ, դաշնամուրը այն միջոցը չէր, որով ես կարողանայի լիովին ինքնարտահայտվել, զգում էի, որ մի բան պակասում է: Մի օր էլ ընկերներիցս մեկը այդպես ի միջի այլոց հարցրեց. «Իսկ ինչո՞ւ ես նվագում, երգի՛»: Ես էլ մտածեցի՝ իսկապես: Այդպես ընդունվեցի Վիեննայի Շուբերտի անվան կոնսերվատորիա:
Ժանրային ընտրությունն ի սկզբանե ջա՞զն էր:
- Դասախոսներս համոզեցին, որ նախ պետք է դասական երաժշտական կրթություն ստանալ: Այնպես որ սկզբում դասական երգեցողություն էի սովորում, յուրացնում կատարման տեխնիկան, ապա Վիեննայի կոնսերվատորիայից տեղափոխվեցի մեկ այլ համալսարան, որտեղ օպերային երգեցողություն են դասավանդում: Ու թեև օպերային կատարումները շատ էի հավանում, սիրում էի իտալական օպերաներ երգել, որոշ ժամանակ անց հասկացա, որ դա իմը չի: Հեռացա այդ համալսարանից, մեկ տարի ուսանեցի Իսպանիայում, որտեղ արդեն ջազ վոկալի դասերի էի հաճախում: Հետո վերադարձա Վիեննա, որտեղ նույնպես այդ ուղղվածությամբ սկսեցի կատարելագործվել:
Շատ ես ճամփորդել, քանի՞ լեզու գիտես:
- Հայերեն՝ մեկ: Ավստրիայում գերմաներենը հիմնական լեզուն էր, դպրոցում անգլերեն ենք անցել, իտալերեն միայն օպերաների շնորհիվ գիտեմ, վարժ չեմ խոսում, կարողացա յուրացնել նաև իսպաներենը, ուրեմն՝ չորս լեզու: Լեզուներն ավելի շատ լսողության միջոցով եմ ընկալում, հնչողությամբ: Այդպես փոքր ժամանակ դաշնամուրի ուսուցչուհիս ասում էր. «Կարդա՛ և նվագի՛ր», իսկ ես իրականում չէի կարդում, խնդրում էի, որպեսզի ինքը նվագի ու ես հետո լսողությամբ վերարտադրեմ:
Հայտնի ջազ երգե՞ր ես կատարում, թե՞ ինքդ էլ ես ստեղծագործում:
- Մեծ մասամբ հայտնի գործեր եմ կատարում, երբեմն միջամտում եմ գործիքավորմանը, ինքս ինչ-որ բաներ առաջարկում: Երիտասարդ տարիքում ինչ-որ բաներ գրել եմ, բայց չեմ համարում, թե դրանք արժանի են հանդիսատեսին ներկայացնելու: Կգերադասեմ երաժշտական մեղեդին գրել, որը հետո ավելի պրոֆեսիոնալ մարդիկ կգործիքավորեն, բայց դեռ լուրջ չեմ զբաղվել դրանով:
Կատարում ես և՛ ստանդարտ ջազ, և՛ լատինական: Հատկապես երկրորդն ինչո՞վ է քեզ գրավել:
- Երիտասարդ տարիքում լատինական պարերով էի զբաղվում, ինձ դուր էր գալիս այդ պարերի զգայականությունը, կրքոտ, կրակոտ շարժումները: Լատինական ջազն էլ է այդպիսին, այն չես կարող նստած լսել, մարմինդ ինքնաբերաբար սկսում է շարժվել լատինական ռիթմերով: Դա հենց պարային ջազն է:
Ո՞ւմ հետ ես ելույթ ունենալու ջազ փառատոնի շրջանակներում:
- Երևան եմ եկել Հովհաննես Ջիբյանի հետ, որը Լիբանանից է և մեր բենդի հիմնական դաշնակահարն ու իմ վաղեմի ընկերը: Այս անգամ լատինական ջազ ենք կատարելու հիմնականում, ինձ և Նելսոն Ուիլյամս Հերրերային, որը Կուբայից է և պերկուսիա է նվագում:
2011-ին առաջին անգամ ելույթ ունեցար Երևանում, դա նաև առաջին այցելությո՞ւնն էր հայրենիք:
- Ոչ, Հայաստան առաջին անգամ եկել եմ 14 տարեկանում: Ժամանակի ընթացքում Իրանից այստեղ տեղափոխվեցին իմ տատիկն ու պապիկը, մորաքույրս, զարմիկներս: Բայց ես երբևէ չէի մտածում, որ ելույթ կունենամ Երևանում: Մի օր առիթ եղավ ծանոթանալու Լևոն Մալխասյանի հետ և երեկոներից մեկի ժամանակ երգեցի նրա ակումբում, հետո նա ինձ ծանոթացրեց Վահագն Հայրապետյանի հետ: Արդյունքում իմ առաջին ձայնասկավառակի համար միասին մի քանի ձայնագրություն կատարեցինք: 2011-ին ելույթ ունեցա Վահագն Հակոբյանի, Արման Ջալալյանի և Արմեն Հյուսնունցի հետ, երկրորդ ելույթս այս տարվա մայիսին էր և ահա երրորդ անգամ եմ ներկայանում հանդիսատեսին:
Այդքան տարբեր երկրներում ես ելույթ ունեցել, իսկ հայ հանդիսատեսը տարբերվո՞ւմ է:
- Միանշանակ: Եթե համեմատենք, օրինակ, Միացյալ Նահանգների հանդիսատեսի հետ, որը քո արտաբերած առաջին իսկ բառից կամ նոտայից էյֆորիայի մեջ է ընկնում, և քեզ թվում է, թե հազար տարվա ծանոթներ եք, ապա Հայաստանում հանդիսատեսը սկզբում լուրջ ու զուսպ է: Եվրոպայում էլ է գրեթե այդպես, բայց հայ հանդիսատեսը բոլորովին այլ կերպ է բացվում քո առաջ: Սկզբում ուշադրությամբ լսում է, դու զգում ես, որ ինքը փորձում է ընկալել, թե ինչ ես ուզում մատուցել իրեն: Եվ միայն հետո է ընդարմանում ու ընկղմվում երաժշտության մեջ: Հայ հանդիսատեսն իսկապես շատ ջերմ է, պարզապես պետք է համբերես, մինչև դրսևորի իրեն:
Առաջիկայում ի՞նչ ծրագրեր ունես՝ կապված Հայաստանի հետ:
- Մի միտք կա, որի շուրջ այժմ քննարկումներ են ընթանում և փորձում ենք հասկանալ, թե ինչպես կարող ենք այն իրագործել: Նելսոնը 9 հոգուց բաղկացած բենդ ունի, որը կոչվում է Կլան Կուբանո, և որը մաքուր կուբական, լատինական ջազ է մատուցում: Եթե ամեն ինչ բարեհաջող ստացվի, ապա կկարողանանք նրանց բերել Հայաստան, և Հայաստանում առաջին անգամ իսկական կուբական ջազ կհնչի:
