Մոխրոտիկի անվան թատրոնը

Սովացած ծովի ուղեգիր չստացածները մնում էին ուլտրա-երևանագույն ճառագայթների տակ, իսկ նրանց երեխաները ձանձրույթից փրկություն էին գտնում բակային ներկայացումներում:

Աշխարհում ամառը մի հարյուր վագոն զագար է բերում: Բայց Սովետում զագարը բացեիբաց չէին բաժանում: Տալիս էին, բայց գաղտնի, ինչպես ասում են՝ տակից: Մանավանդ, որ զագարը վրայից քսելու դեպքում լրիվ անիմաստ ու հակահիգիենիկ էր ստացվում: Թեև, ճշմարտության դեմ չմեղանչելու համար ասեմ, որ Տակը ևս սովետական իրականության մեջ արտաքուստ արգելված էր... Մի խոսքով, մի քանի երջանիկները, ովքեր «զագարի ուղեգիր» ստանալով սևացած ծովի կողմերն էին գնում, վերադառնում էին փառքի դափնիները գլխներին, արևն էլ մաշկերի վրա: Իսկ մնացածը մնում էին ուլտրա-երևանագույն ճառագայթների տակ: Բայց նրանց երեխաները մի բանով պետք է զբաղվեին, չէ՞... Հենց այստեղ էլ փրկության էր գալիս պիոներակենտրոնացման ճամբարը...

Վաղվաղակ Մանթոնցու նկարազարդումներում «Մոխրոտիկը» մեր բակի բոլոր երեխաներին արևահարության էր հասցրել:

- Թատրոն չխաղա՞նք ...
- Խաղանք... Բա ղառղառնե՞րը...

Սրանց անունը տված-չտված՝ միանգամից հայտնվում էին: Երեքն էին, երեք եղբայր՝ ձեռքերը պարսատիկի ռեզինից սևացած, մազերը՝ բիզ-ցից, աչքերն էլ՝ դեփ-դեղին: Տիպիկ երևանյան ղարղառներ: Դրանց հայրը խոպանում ռուսական մազ էր ծախում, մայրն էլ՝ բետեէռի ֆաբրիկայում շարժիչ արտադրող էր: Իսկը բետէեռ կնիկ՝ բոմբալեցուն կրծքերով: Մեր թաղի սարսափներն էին, չնայած մոր անունը բոշա Սեդա էր: Դեռ էն թվերին դրանք գրիլի ցեխ ունեին: Բայց հավի փոխարեն ճնճղուկ էին պտտում: Այնքան չափն անցան, որ Ճնճղուկների միջազգային լիգան Բրևժնևին նամակ գրեց՝ խնդրելով ագռավների դաժան հարձակումներից փրկել հայ ճնճղուկներին: Բրևժնևն անսաց ճղճղուկների բանվոր դասկարգի բողոքներին և հրամայեց կոտորել բոլոր այլախոհ կաչաղակներին...

- Բա թատրոնը որտե՞ղ խաղանք...

Երկար փնտրտուքներից հետո մեր ընտրությունը կանգ առավ շրջապատի ամենակարևոր կառույցի շքամուտքի վրա: Խոսքս Արաբկիրի հանրային պետքարանի մուտքի մասին է, որը հետայսու կոչվեց՝ «Մոխրոտիկի» անվան թատրոն: Վերջ ի վերջո խոսքը ոչ թե ինչ-որ, այլ՝ սովետական բանվոր դասակարգի համար կառուցված զուգարանի մասին է, որն իր տեսակով, նաև՝ հոտով, էականորեն, տարբերվում էր շրջապատի կիսախարխուլ բարաքներից և ավելի շատ ակումբ էր հիշեցնում: Պետքարանը տուֆակերտ, կաս-կարմիր տանիքով և հին-հունական օդանցք-պատուհաններով գրեթե էպիկական շինություն էր, որի գլխավոր մուտքը զարդարող ստալինյան սյուները, իրոք, հանգստի և թեթևության զգացում էին ներշնչում: Հենց այդ զգացումների և հոտի ներքո էլ բեմադրվեց մեր ներկայացումը:

Առաջնախաղի օրը եկավ: Վաղ առավոտյան զուգարանը պալատի վերափոխվեց, կարծես հեքիաթի Բարի Փերին հայտնվել ու դդում-լոլիկի փոխարեն պետքարանն էր ոսկեզօծել: Ոսկեգույն ֆոլգան սովետի ժամանակ գրեթե պղնձի գին ուներ, մարդիկ երազում էին դրանով նվեր փաթաթել, իսկ մենք ֆոլգայով պետքարանի շքամուտքի սյուներն էինք նախշել: Գահի մասին էլ չեմ ասում՝ տատական բազաթոռն էր (մայրիշխանությունը, պարզվում է, Սովետից է գալիս), բա՞ մատանիներն ու զարդերը... Ներկայացման զգեստներին առանձին կանդրադառնամ. էլ մամայի երեկոյան զգեստ, էլ հորաքրոջ խալաթ, էլ դեկոլտե ու գրգռաճեղք (Սովետի ժամանակ դրան պրարեխ էին ասում, ու հեչ էլ չէր գրգռում), մի երկու հատ էլ մորթի ամռան շոգին, մի խոսքով՝ իսկական գնչուական տաբր: Եվ թագավորն էր աղջիկ, և արքայազնը: Դա ևս այն թվերի երևանյան բակային թատրոնների առանձնահատկություններից էր: Տղան, եթե թատրոն էր խաղում կամ դաշնամուր նվագում, ուրեմն ղզիկ էր: Պարզվում է' ներկայացման մեջ միակ ղզիկը ես էի, չնայած այնքան փոքր էի, որ... Սովետում երեխաները միայն որոշակի տարիքից հետո էին սեռերի բաժանվում...

Իսկ ճամբարային կարմիր դրոշակը միշտ վառվում էր: Մեր ներկայացման ժամանակ այն զուգարանի ատամնավոր նախշերով տանիքն էր զարդարում... Մի խոսքով' ներկայացումը սկսվեց: Մոխրոտիկը լացելու ընթացքում գրպանից վարդի թերթեր էր հանում ու երեսին մոտեցնելով՝ ներկաների վրա ցփնում: Իսկական վարդալաց: Թագավորը' ճիշտ ինչպես Լենին պապին, արքայազնը՝ Անգլուխ ձիավորը(/խեղճը թիկնոցը ճակատից էր կապել), խորթ մայրը՝ դուրս ընկած Սեդան, քույրերն էլ՝ պարային-ազգագարական խմբերի պարուհիներ լինեին: Մի խոսքով՝ ինտերնացիոնալ ներկայացում: Հանդիսատեսը, տնից բերած աթոռակների վրա տեղավորված, թաշկինակաները պատրաստ սեղմած-պահած, իրենց երեխաների անզուգական տաղանդն էին վայելում, երբ կատարվեց անխուսափելին: Հենց մոր պենյուարը հագին Բարի Փերին դդումը կառքի վերածեց՝ ղառղառները հայտնվեցին: Էս գյոռնափշտիկները ոչ այս, ոչ այն, մեր ներկայացումը սկսեցին, ժամանակակից լեզվով ասած, Angry birds անել: Շրջապատի բոլոր ծիրանի կորիզները, քարերը, հոտած լոլիկները, վարունգի կլեպները, շինարարական աղբի մնացորդները պարսատիկով մեր վրա նետելուց հետո, ֆրանսահայ տատս չդիմանալով, ակտիվացավ:

- Կորեք հոս տեղեն աննամուս գեղցիներ,-աթոռակի վրա կանգնելով գոռաց նա և ուզում էր իր անմեռ ու գլխավոր արտաբերել. «Կոմունիզմը ձեզ մեղմ պատիժ է, Աստված ավելի զորավոր պատիժ պիտի տա», երբ ղառղառների նետած զուգարանակոնքը' լայնափոր վարսահարդարիչի նման, խեղճի գլխին «նստեց»:

Դա վերջն էր... Նետելու ուրիշ բան չունենալով՝ ղառղառները, իրենք նստելով պարսատիկների վրա, սկսեցին զուգարանի պատերը փլել: Մի իրարանցում, մի վայնասուն, հրաբխային սարսափ: Դերասանական կազմը, խառնվելով խուճապի մատնված հանդիսատեսի հետ, դարձան Պոմպեյի փախստականներ: Հարևան Ռոզա տոտան, որի աղջիկը Մոխրոտիկի դերում փայլելու միակ ու վերջին հնարավորությունն ուներ, բռնելով, ղառղառներից ամենափոքրին, ուզում էր մի լավ դաս տալ, երբ հայտնվեց դրանց կատաղած մայրը: Իր տղայի նկատմամբ հարևանական դատաստանը տեսնելով' մռնչաց, գոտկատեղը մի լավ թափահարեց ու նշան բռնելով՝ դոշերիբոմբերն ուղիղ զուգարանի մուտքի վրա ուղղեց: Բանվոր-գյուղացիական մուրճ ու մանգաղով տանիքը պոկվեց, շուռ եկավ հրաբխասարսափի մատնված թատերասերների վրա: Փոշի, ավազային ալիք ու լռություն...

Ատոմային ռումբից առաջացած քամին ինձ օդ հանեց: Ես' մի բյուղեկապակյա, բամբակե երեխա, սահում էի երևանյան վառված-ժեշտակաշի տանիքների վրայով ու ցած չէի նայում: Ցածում ճամբարներն էին՝ գույնզգույն, ֆոլգայապատ վրաններով ու կարմիր-կարմիր վզկապերով... Սովետական ամառն անհամար գեղական դրոշակներ ուներ...