17 Մայիս 2013, 13:55
4115 |

Հասարակ նրբություններ

Երևան քաղաքի պատմության թանգարանի փոխտնօրեն, թանգարանագետ Գևորգ Օրբելյանը պատմում է իր մասնագիտության նրբությունների, մայրաքաղաքի թանգարանային ոլորտի խնդիրների և դրանց լուծման իր տարբերակների մասին:

Ովքե՞ր են թանգարանագետներն ու ինչպե՞ս որոշեցիք ընտրել ոչ թե իրավաբանություն կամ տնտեսագիտություն, այլ հենց թանգարանագիտություն:
— Թանգարանագիտություն մասնագիտությունը բավականին արդի է հիմա ամբողջ աշխարհում: Ինձ մոտ այդ ընտրությունը շատ հետաքրքիր ստացվեց: Իմ ընդունվելու տարին Մանկավարժական համալսարանի մշակույթի բաժնում առաջին անգամ բացվել էր թանգարանային գործ և հուշարձանների պահպանություն բաժինը: Այնպես ստացվեց, որ դիմումը սխալ լրացրեցի ու ընդունվեցի սխալ համալսարան: Սկզբում անգամ չէի ուզում դասի գնալ, բայց կամաց-կամաց ինտեգրվեցի: Սա բոլորովին նոր մասնագիտություն էր մեր հասարակության մեջ: Մեզ մոտ ավելի շատ էին գործնական դասերը՝ այցելում էինք տարբեր հուշարձաններ, բոլոր մեր պրակտիկաներն անցնում էին Երևանի ու Հայաստանի թանգարաններում: Իհարկե, թանգարանի տարեց աշխատողների կողքին տարօրինակ էին նայում թանգարանով տարված երիտասարդին: Մեր կուրսում 15 հոգի էինք, այսօր բոլորս մեր մասնագիտությամբ ենք աշխատում՝ փորձում ենք ծաղկեցնել մեր թանգարանային ոլորտը: Իհարկե, այս մանագիտությունն ինտեգրվեց, բայց ճանապարհը դժվար էր, քայլ առ քայլ մարդիկ հասկացան, որ դա մի ուրիշ աշխարհ է: Թանգարանում աշխատելը հետաքրքիր հատկություն ունի, այս աշխատանքին կապվում ես ու այլևս քեզ չես պատկերացնում այլ պաշտոնում, մեկ այլ բան անելիս: Սա աշխատանք է, որ պահանջում է յուրահատուկ մոտեցում թանգարանում կատարվող ամեն մի իրադարձությանը:

Որպես թանգարանագետ, ինչպե՞ս կգնահատեք մեր թանգարանների վիճակը:
— Վերջին տարիներին մեր թանգարաններն սկսել են ավելի ակտիվանալ, պարզապես մեր հասարակության սխալն է, որ շատ քիչ ենք հաճախում թանգարաններ: Երևանի թանգարանները կարծես ավելի շատ զբոսաշրջիկների համար լինեն: Մինչդեռ երբ մենք գնում ենք այլ երկրներ, անպայման այցելում ենք նրանց թանգարանները: Կարծում եմ, որ մարդկանց մեջ մանկապարտեզի տարիքից պետք է սերմանել թանգարան հաճախելու բնավորությունը: Թանգարաններն էլ իրենց հերթին, չպետք է լինեն այնպիսի օջախներ, որ ամեն ինչ լուռ է և սառը: Այսպիսի մթնոլորտը հոգնեցնում ու վանում է այցելուին: Երբ լինում ես դրսի թանգարաններում, այնտեղ ավելի շատ աշխուժություն է տիրում, իհարկե, ցուցադրությունները կառուցված են դասական սկզբունքով, բայց դրանք ներառում են տարբեր ակտիվացնող տարրեր: Հիմա շատ ընդունված է թանգարանային անիմացիա երևույթը: Մեզ մոտ նոր-նոր է այս մոտեցումը սկսում գործել: Օրինակ՝ Հովհաննես Թումանյանի թանգարանում այս տարի Թումանյանը հոլոգրաֆիկ պատկերով շրջում էր իր բնակարանում: Սա մեծ արձագանք բարձրացրեց, քանի որ տարածաշրջանում առաջին նման փորձն էր: Նմանատիպ ծրագրեր նախատեսում են նաև մյուս թանգարանները: Այսպիսի մոտեցումն այցելուներին տալիս է մի յուրահատուկ զգացում. նրանք և՛ տեսնում են, և՛ լսում: Միայն էքսկուրսավարի պատմելով ամեն ինչ ավելի պասիվ է ստացվում ու պետք է օգտագործել այլ օժանդակ մեթոդներ՝ ելնելով ժամանակակից տեխնոլոգիաների տված հնարավորություններից: Կարծում եմ՝ մեր քաղաքի 48 թանգարանները կամաց-կամաց իրենց լուրջ քայլերն են անում աշխուժացնելու թանգարանային կյանքը: Օրինակ՝ Երևանի պատմության թանգարանն աշխատում է մի նոր ծրագրի շուրջ: Մենք ունենք Երևանի մանրակերտը և հիմա ուզում ենք այդ մանրակերտի վրա 3՝ պրոյեկցիայով, ձայնային ելևէջներով մի հետաքրքիր բան ստանալ, որ մարդիկ կարողանան տեսնել ու լսել 20-րդ դարի սկզբի կառքի ձայները, մարդկանց կերպարները: Պատկերացնու՞մ եք, տպավորություն է ստեղծվում, որ դու հայտնվում ես այդ դարաշրջանում:

Շատ է խոսվում, որ երիտասարդները չեն այցելում թանգարան: Ո՞րն է ձեր կարծիքով դրա պատճառը: Թանգարանային մթնոլո՞րտը, աշխատակիցնե՞րը, թե՞ պարզապես ժամանակներն են փոխվել:
— Կարծում եմ, որ համացանցը, որտեղ երիտասարդներից շատերն անցկացնում են իրենց ժամանակի մեծ մասը, շատ է նպաստում, որ նրանք ծանոթանան թանգարաններում կատարվող փոփոխություններին, հավաքածուների թարմացմանը: Բացի այդ, այսօր շատ երկրներում ընդունված է վիրտուալ շրջագայությունը թանգարանում, արդեն մեզ մոտ էլ նման բան կա: Այս ամենը, իհարկե, արդեն թանգարան այցելել-չայցելելը դարձնում է հարաբերական: Թանգարանային աշխատակիցների վերաբերմունքն ու ընդունելությունն արդեն հարցի մյուս կողմն են: Երբ ես նոր էի սկսել աշխատել թանգարանում, միակ երիտասարդ աշխատակիցն էի, ու երբ մարդիկ իմանում էին, որ թանգարանում եմ աշխատում, զարմանում էին՝ այսքան երիտասարդ տղա ու թանգարանո՞ւմ: Բայց այս ոլորտում էլ աշխատելու համար պետք է տիրապետես քո մասնագիտությանը, տիրապետես միջազգային փորձին: Ու երբ համեմատում եմ, հասկանում եմ, որքան հետ ենք մենք ու որքան անելիքներ կան դեռ այս ասպարեզում: Հասարակ նրբություններ կան: Թեկուզ հենց թանգարանների հսկիչները դրսում հատուկ համազգեստով են, անընդհատ իրար հետ կապի մեջ են: Հենց ոտքդ դնում ես թանգարան, մուտքից պետք է հասկանաս որտեղ ես, պետք է ժպտալով դիմավորեն, ճանապարհեն: Դրսում թանգարաններում այցելուների համար նախատեսված են սրճարաններ, հուշանվերների խանութներ: Մեզ մոտ ներս ես մտնում, քար լռություն է, պետք է շշուկով խոսես: Սակայն ամեն ինչ դեռ նոր-նոր է սկսվում: Կարծում եմ, որ որոշ ժամանակ անց ավելի մեծ աշխուժություն կնկատվի մեր թանգարաններում:

Ինչպիսի՞ն պետք է լինի թանգարանի աշխատակիցը, ով ամեն օր դիմավորում ու ճանապարհում է հարյուրավոր այցելուների:
— Հիշում եմ՝ մի անգամ, դեռ փոքր էի, Ազգային պատկերասրահում շատ կոպիտ ինձ հետ վարվեց այնտեղի աշխատակիցը: Դե ինչպես գիտենք, թանգարանում երբեք չի կարելի ոչ մի բանի դիպչել, բայց, օրինակ՝ եվրոպական թանգարաններում կան հատուկ կրկնօրինակներ, որոնք հատուկ ձեռք տալու համար են նախատեսված: Իսկ աշխատակիցների բարեհամբույր լինելը միանշանակ գրավում է այցելուներին: Եթե սրճարանում մեզ լավ են սպասարկում, մենք նորից ենք գնում, այս սկզբունքը թանգարանի պարագայում էլ գործում է: Եթե ուզում ենք զբոսաշրջություն զարգացնել, մեր սպասարկումը պետք է լավը լինի յուրաքանչյուր ոլորտում, այդ թվում և թանգարաններում: Եթե որպես մասնագետ եմ նայում, թանգարանի աշխատակցի հավաքական կերպարում նախ պետք է լինի էնտուզիազմ: Վճարումները մշակութային օջախներում բարձր չեն, ու այստեղ լավ աշխատելու համար մեծ էնտուզիազմ պետք է ունենաս, այս գործին պետք է նվիրվես:

Միջազգային ասպարեզում այսօր կա թանգարանային բիզնես հասկացություն, մինչդեռ մեզ մոտ այս երկու բառերի համադրությունը միասին դեռ խորթ է հնչում: Այս ասպարեզում որոշակի բիզնես մոտեցումները կնպաստե՞ն ոլորտի արագ զարգացմանը:
— Թանգարանային բիզնես, թանգարանային մենեջմենթ, մարքեթինգ՝ սրանք շատ արդի խնդիրներ են մեր երկրի համար: Կարծում եմ, որ սա նաև պետությունից է կախված: Այսինքն՝ թանգարանների համար պետք է հարկային այնպիսի դաշտ ստեղծվի, որ դրանք կարողանան, կոպիտ ասած, բիզնես անել: Դրսի թանգարաններն ունեն պետության հատուկ վերաբերմունք, կրճատված հարկեր: Թանգարանը պետք է ունենա իր գրախանութը, սրճարանը, որոնք նույնպես եկամտի լավ աղբյուր են: Այս ամենին մենք դեռ պետք է հասնենք: Ես թանգարանների միջազգային խորհրդի անդամ եմ և ցուցադրությունների գծով խորհրդի անդամ: Ամեն տարի տարբեր ցուցադրություններ ու գիտաժողովներ են կազմակերպվում տարբեր քաղաքներում, և այդ փորձն ինձ ցույց է տալիս, որ մենք անպայման պետք է շփում ունենանք դրսի թանգարանների հետ, որպեսզի կարողանանք նրանց փորձը ներմուծել մեր թանգարաններ:

Շա՞տ ենք հետ համաշխարհային թանգարանային թոհուբոհից:
— Այն երկրները, որոնք առանձնապես բան չունեն ներկայացնելու, այնպես են ներկայանում թանգարանում, որ բոլորը խոսում են դրանից, իսկ մենք ունենալով մեծ պատմամշակութային ժառանգություն, հիմնվում ենք միայն հնության վրա: Ես կարծում եմ, որ ներկայանալի լինելը միայն հնությունով չի որոշվում: Մենք պետք է կարողանանք տեխնիկապես հագեցած լինել, որ կարողանանք ժամանակակից աշխարհին ճիշտ մատուցել մեր ունեցածը: Շատ հետ չենք, գուցե Երևանի սահմաններից դուրս մշակութային կյանքում դեռ թերությունները շատ են, բայց մայրաքաղաքում թանգարանային կյանքի աշխուժություն նկատվում է: Սա նպաստում է, որ դրսի փորձն ավելի արագ ինտեգրվի: Բացի այդ, Երևանի տարբեր թանգարանները պետք է համագործակցեն միմյանց հետ, փոխանակեն ցուցադրություններ կամ համատեղ ցուցադրություններով հանդես գան: Շփումը շատ է օգնում զարգանալուն:

Երևանի ո՞ր թանգարանում ամենից շատ կուզեիք տեսնել նոր ու թարմ փոփոխություններ և ո՞ր թանգարանն եք սիրում ամենից շատ:
— Արդեն 7 տարի աշխատում եմ Երևանի պատմության թանգարանում, և սա ինքնըստինքյան իմ սիրելի թանգարանն է դարձել: Մայրաքաղաքի մյուս թանգարաններից ակտիվ են Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնը, Ազգային պատկերասրահը: Բոլորն էլ շատ սիրելի թանգարաններ են ինձ համար, բայց կուզենայի որոշակի փոփոխություններ լինեին Հայաստանի պատմության թանգարանում, որ ցուցադրությունն ավելի ակտիվ ու դինամիկ, ավելի անիմացիոն լիներ: Այսօր իմ բոլոր գործընկերներն էլ աշխատում են թանգարանն ավելի հյուրընկալ ու կանչող դարձնելու ուղղությամբ: Թումանյանի, Չարենցի, Սարյանի, Իսահակյանի թանգարանները փորձում են լավագույնս ներկայանալ: Իսկ դրսի թանգարաններից շատ սիրում եմ Մետրոպոլիտեն թանգարանը, դե Լուվրը համարվում է թանգարանների թանգարանը:

Դուք նշեցիք, որ մենք ցուցադրելու բան շատ ունենք: Ի՞նչ եք կարծում, մի օր երևանյան Լուվր կունենա՞նք, որ ամբողջ աշխարհից գան Երևան՝ այդ թանգարանում շրջելու:
— Իհարկե, ես հավատում եմ ու կարծում եմ, որ մի օր կունենանք աշխարհահռչակ մի թանգարան, որտեղ կներկայացնենք ծովից ծով Հայաստանից մինչև մեր օրերը: Դա կլինի մի թանգարան, որտեղ կներկայացնենք մեր Արևմտյան և Արևելյան Հայաստանների ամբողջ պատմամշակութային ժառանգությունը: Քանի որ մենք ասում ենք հնագույն Հայկական լեռնաշխարհ, Արարատ լեռ, Նոյան տապան և այլն, ուրեմն պիտի անենք ամեն ինչ, որ մի օր ունենանք մի թանգարան, որը հայտնի կլինի ողջ աշխարհում: Չնայած ընդունված է ասել, որ Հայաստանը թանգարան է բաց երկնքի տակ, բայց այդ ամենը միայն հնագիտական պեղումների մակարդակի վրա չպետք է մնա, պետք է դուրս գալ և ներկայացնել արժանավայել:

«ԵՐԵՎԱՆ» ամսագիր, N10, 2012

Այս թեմայով