Կեղծ հրապարակները

Հեղինակի մյուս գործերը կարելի է կարդալ «Դոմինո» ժողովածուում, որը ներառում է արձակագրի 9 պատմվածք և մեկ պիես:

Անցած գիշեր կամքի գերլարումով չծխած սիգարետի վերջին հատիկը, որ հիմա ինքնագոհ պտտեցնում եմ մատներիս արանքում, իր վնասակար ներկայությամբ հույս է ներշնչում, թե տիրապետում եմ իրավիճակին: Սուրճի առաջին կումը հաճելիորեն տաքացնում ու դառնացնում է բերանս. որքան շատ դառնություն կա ներսումդ, այնքան ավելի հիանալի է քեզնից դուրս: Ինձ մնում է միայն դուրս ճախրել տնից, և քաղաքը հարցերս կլուծի…

Իսկ քաղաքը, ինչպես միշտ, դիմավորում է հուսադրող ժպիտով: Այսօր էլ նա խոստանում է, որ կօգնի հաց վաստակել գրելով և քաղաքավարի ուղեկցում է մինչև Գարեգին Նժդեհի հրապարակ: Նույնիսկ հյուրասիրում է իր ծխախոտից, մինչ կհասնենք մոտակա կրպակին: Վարձը չվճարած տնվորի պես անհեթեթ կանգնած Սպանդարյանը վաղուց արդեն ոչինչ չի խոսում, բայց կար ժամանակ, երբ ամեն առավոտ հենց նա էր իր սուր հայացքով դպրոցիս ներկա-բացական անում: Օդի տաք հոսանքն իր առջևից հրելով՝ կայարան է մտնում մետրոյի գնացքը: Ներս եմ մտնում վագոն ու ոտքի տակ չընկնելու համար հենվում եմ հակառակ կողմի դռներին՝ ինձնով փակելով «Չհենվե՛լ» գրությունը: Զգուշացեք՝ դռները փակվում են, հաջորդ կայարանը…: Ձկան սուր հոտը մրմռացնում է քիթս: Կողքիս կանգնած ծերուկը, կողովանման ինչ-որ բան ոտքերի արանքում դրած, անթարթ հետևում է մոնիտորին իրար հաջորդող գովազդային հոլովակներին: Նրան էլ է Երևանը կերակրում... Շատերին է օգնում քաղաքը, իսկ ինձ կօգնի՞, մտածում եմ... Ծերուկը, ամենայն հավանականությամբ, իր ձուկը կվաճառի, իսկ ես չգիտեմ՝ կկարողանա՞մ բառակույտս վաճառել: Ինչ-որ մեկին բառ հարկավո՞ր է... Մտքերով ընկած՝ միանգամից չեմ ընկալում ձկնորս ծերուկի հարցը: Մտքիս մեջ արագ կրկնում եմ հարցը, հետո բարձրաձայն պատասխանում՝ այո, Լենինի հրապարակն է... Ծերուկն իջնում է Լենինի հրապարակում: Ես էլ եմ իջնում, որովհետև չգիտեմ ուր գնալ:

Երբ զբոսնում կամ թափառում ես որևէ քաղաքում՝ հարազատ թե օտար, անկախ քեզնից՝ մտքիդ հեռանկարում միշտ ունես մոտակա հրապարակը, որովհետև այն միշտ տեսարան է խոստանում: Եթե նույնիսկ չես սիրում տեսարաններ ու ամեն գնով խուսափում ես դրանցից, միևնույն է, գիտես, որ ինչ էլ պատահի, հրապարակում տեսնելու բան միշտ կգտնես: Եվ երբ ոտք ես դնում հրապարակ, ասես փոխվում ես: Հրապարակով չի լինում անցնել հենց այնպես, իմիջիայլոց, կարծես հրապարակը հետևում է քեզ, թելադրում ինչ-որ անըմբռնելի վարքագիծ: Հրապարակի էներգիան տրամադրում է՝ խաղալու քո խաղը՝ ինչպես բեմի վրա, եթե նույնիսկ դու ուղղակի անցորդ ես: Հրապարակներն ամենաազատ ու ամենակայուն բեմերն են, որտեղ միշտ տեսարանը, հանդիսանքն առկա է ու երբեք չի ընդհատվում: Եթե նույնիսկ խոր գիշեր է, ու հրապարակն էլ դատարկ է մարդկանցից, միևնույն է, ցանկացած հրապարակում էլի արար կա: Առանց հրապարակ քաղաքում ապրող քաղաքացիներից ես հաստատ կզգուշանայի: Իմ համոզմամբ՝ այն քաղաքացիները, ովքեր չեն հոգացել հրապարակ ունենալու մասին, եթե, իհարկե, կան այդպիսիք, ամենայն հավանականությամբ՝ ոչ ասելիք ունեն, ոչ էլ լսելիք: Ի՞նչ է հրապարակը, եթե ոչ մի տեղ, ուր պիտի կենտրոնանան քաղաքում տարրալուծված հույզերն ու կրքերը... Ուր տանում են քաղաքի բոլոր փողոցները, և որտեղ քաղաքացիների՝ տարիներով, գուցե դարերով կուտակած էներգիան խտանում է այնքան, որ նյութականանում է ճարտարապետության շնորհիվ: Ճարտարապետությունից բան չեմ հասկանում, բայց իմ պատկերացմամբ՝ հրապարակը քաղաքի համար նույնն է, ինչ դասական տեքստի համար՝ կուլմինացիան, ուր հանգուցվում, երբեմն էլ հանգուցալուծվում են սյուժեի բոլոր գծերը, որտեղ բացահայտվում են կերպարները, և որից հետո ամեն բան այլևս անշրջելի է… Իսկ ե՞րբ է, որ հրապարակում քեզ արտիստ չես զգում, ե՞րբ է, որ մտնելով հրապարակ՝ կամ անտարբեր ես, կամ չես ընդունում նրա պայմանականությունը, բայց միևնույն ժամանակ չես էլ փորձում ավերել այն, հիմքից քանդել... Երբ անհեթեթ ինչ-որ բան կա այդ հրապարակում, երբ հրապարակը ականջիդ մի բան է շշնջում, բայց բոլորովին այլ բան է ցույց տալիս, երբ կուլմինացիա-հրապարակը ոչ թե ամեն բան տեղն է գցում, այլ նորից ցրում, տարրալուծում է ողջ էներգիան՝ ոչ մի կերպ թույլ չտալով հասնելու խտության հնարավոր առավելագույնին, երբ անցորդին գցում է թյուրիմացության մեջ ու վերջինս, փոխանակ իր փառավոր անցումը կատարի հրապարակով, շտապում է հնարավորինս շուտ լքել այն… Երբ հրապարակը ոչ թե ընդունելի պայմանականն է, այլ կեղծ է...

Ծերուկն իսկույն անհետացավ տեսա դաշտիցս. ես մնացի հրապարակում... Կեղծ հրապարակներիս անբովանդակ, ընթերցողներիս թյուրիմացության մեջ գցող, կեղծ գրողս... Եվ ինչու՞ եմ կարծում, թե նման մի գրողի բառակույտն ինչ-որ մեկին հարկավոր է... Ի՞նչ է գրականությունը, եթե ոչ հրապարակ, ուր պիտի կենտրոնանան քաղաքացիների հույզերն ու կրքերը, և այդ կուտակված էներգիան պիտի խտանա այնքան, որ նյութականա նալով դուրս հոսի տեքստից՝ լցնելով իրականության բացերը՝ միաժամանակ այդպիսով արդարացիորեն փոխհատուցելով իրեն սնողին: Օգնելու այդ նույն սնողին նոր հույզեր ու կրքեր գեներացնել, շարժելու անշարժն ու մղելու գործողության, որպեսզի հավերժական ցիկլը չընդհատվի, ու ամեն բան վերադառնա ի շրջանս յուր: Որպեսզի չհոտենք թանձր ու անշարժ ճահճում, և արդյունքում չկորչենք երկուստեք... Բայց ավաղ քաղաքիս հրապարակ ները կեղծ են...

«ԵՐԵՎԱՆ» ամսագիր, N9, 2012