Մետրոն ինձ դեպի նրա ուղնուծուծն էր տանում...
Համարյա ամեն օր երկնագույն վագոնը հեծնում էի, որ հայտնվեմ Երրորդ մասի, իննսունականների կեսի պպզած իրականության մեջ՝ թաքուն տրորելու էն ճանապարհը, որով նա քայլել էր: Տրորում ու թաքուն էլ հետ էի գալիս, որ ոչ ոք չտեսնի ոտնահետքերիս բեռն ու թարթիչներիս նստած ռաբիզ կլկլոցը: Կլկլոց, որ օր ու գիշեր ֆռֆռում էր Սպանդարյանի՝ քաղաքային սպանդանոց նետված, թոքախտի բուն դարձած արձանի շուրջը:
Սիրածս Ռուսատանի ալեգրվայոտ քաղաքներից մեկում ընտանիքով հայկական դրամն էր թոթափում իսկ ես էշ-էշ գնում էի նրա տան մոտ, մի դվառնյաշկա էի գտնում, հետը ոռնում ու լուսինը բերանումս՝դեպրեսիվ-դեպրեսիվ տուն գալիս: Էդ նարկոտիկ մետրոն ինձ համար անփոխարինելի էր դարձել՝ մերժված սիրուց ստացած մազոխիստական դոզայի նման:
Վագոններում հանդիպած մարդկային տիպերն իրենց հիմնականում խեղճուկրակ դիմագծերով հիշողությանս մեջ ոչ մի խազ չէին թողնում: Ես Երրորդ մաս էի գնում, որ հպվեմ սիրածիս տան դռնակին ու իր տեսած ծառն ու լվացքի պարանը տեսնեմ: Բայց, էս սաղ ֆետիշիզմը մի կողմ, այնուամենայնիվ երեք հոգի կային, որոնք ուղղակիորեն ու անընդհատ մխրճվում էին սիրուց միագույն դարձած իմ ուղեղում:
Դրանցի մեկը մուրացկան էր, մյուսը՝ երգչուհի-մուրացկան, երրորդը՝ թերթավաճառ, մեկ-մեկ էլ՝ մուրացկան: Չնայած, ճշմարտության առաջ մեղանչած կլինեմ, եթե ասեմ, որ վերջինս հենց էնպես դրամ էր վերցնում: Առաջինը՝ անտառային խիտ բուսականությունը թևատակերին՝ մի լիքոտ-բետեէռ կնիկ էր՝ զույգ աչքերով, ականջներով և կաստիլներով: Էս պառաված քթածակովը, աստվածաբանությունն ուսումնասիրելով, իր համար մի երկու ազդեցիկ ֆրազ էր գտել ու պլաստինկա բերանով էդ նախադասությունները օրական ութը ժամ պտտեցնում էր:
Նրա հիմնական կոնկուրենտը՝ մի ջահել խելառ-անտեր էր, ով վագոններում վազվզելով ու երգելով էր փող վաստակում: Սա պոլոզմուկուչային, խոխմա տիպ էր՝ ջայլամ-վզով ու «չուպաչուպս» մատներով: Ոչ աստվածային լեքսիկոն ուներ, ոչ էլ՝ ըստ բետեէռի «մարդու գնալու՝ բան-ման»:
Մուրացկանների տեղաբաշխումը 90-ականների Երևանում նոր-նոր էր քարտեզագրվում: Չվացուցակ էլ չկար: Այդ իսկ պատճառով էս երկուսն իմ ներկայությամբ մի երեք-չորս անգամ էնպիսի ջան-ջիգյարով հանդիպեցին, որ իրաք-քուվեյթյան պատերազը դրանց բախումների համեմատ Միկի Մաուս էլ չէր: Էդ պահերին բետեէռը հո չէր ակտիվանում, կաստիլներն անիվների նման ֆռռացնելով, կլիենտ բաց չթողնելու նպատակով, երգչուհուց առաջ էր ընկնում: Սա էլ, փողի կորստի մոտալուրտ վտանգը զգալով, ավելի բարձր էր ճղճղում՝ արժանանալով բետեէռի նամուսաթասիբ դաստիարակչական տրակտատներին:
- Հլը սրան նայեք, իրեն գժի տեղ ա դրել, վանքի հավերն ա ուտում:
Էդ կարծեցյալ հավակերն էլ ի պատասխան կլկլում էր.
- Ամեն մեջդ ման գալուց դարդերս իրար մի տա...
Համարյա շեքսպիրյան դիալոգ... Լավ, բայց սրանք հեչ... Համենայն դեպս ես իրենց չէի խղճում: Մանավանդ էդ ժամանակ, երբ ուղեղս ... Մի խոսքով...
Լրագրավաճառը ծեր էր, մարաբուի պես նիհար ու բերետավոր նկարչի նման՝ կիսացնորված: Մի բուլավկա բեղ ուներ, թրաշն էլ՝ հիվանդագին կիսասպիտակ էր: Բա թեթևությո՞ւնը... Երբ գնացքը շարժվում էր՝ խեղճի կիսասոված մարմինն անկշռելի էր դառնում: Էդպես գրեթե լողալով՝ վագոնից վագոն էր անցնում ու ասում թերթերի անուններ, որոնք վաղուց արդեն հանգուցյալ են դարձել...
Մի անգամ, երբ նոյեմբերյան ցրտասարսուռը Երրորդ մասին արդեն ստորացրել էր, նրա դռան զանգի բլթակի հետ մի ժամ խաղալուց հետո որոշեցի տուն գալ: Իննսունականների կեսի աղջամուղջը մի տեսակ ուրիշ էր, մեջը ինֆլացիայի չենթարկված մարդկայնության նման բան կար: Վագոնը դատարկ էր, երբ Լրագրավաճառը ներս մտավ: Մարմինը օդում լողալով՝ թերթը ձեռքին, դեպի ինձ սահեց: Մեկ էլ, լրագրերը թև առան ու... Ո՜ւ... Ո՜ւ... Գետնին թափվեցին... Էս խեղճը, օդից կախված, չոփ ու ցամքած ձեռքերով, սկսեց իր ապրանքը հավաքել: Վեր կացա ու ակամայից թռվռալով՝ օգնեցի: Վերջին թերթը բարձրացնելիս՝ տեսա, որ աչքերի մեջ զրո դրամ է: Էդ «Ար» անունով լրագիրն էլ շատ էի սիրում ու միշտ առնում էի: Վերջին հիսուն դրամը տվեցի՝ հասկանալով, որ վաղը Երրորդ մաս գնալն ու մատս սիրածիս բանալու անցքին հպելն անհնար է դառնում: Բայց առա...
Երբ մետրոյից դուրս եկա, ձեռքս կարմրացավում էր: Լրագրից էր... Չէ, դրան տուն բերել, կարդալ չի լինի: Թերթը տարա ուղիղ փսլնքոտ աղբարկղ: Դրանից հետո մոտ երկու շաբաթ բախտի բերմա՞մբ, թե՞ պատահմամբ Լրագրավաճառին չտեսա: Երկու կոնկուրենտ մուրացկանները, իրարից առաջ անցնելով, շարունակում էին փող շինել, իսկ նա չկար ու չկար... Հիվանդացա՞վ, օքսիդացա՞վ, ի՞նչ եղավ...
Մի շաբաթ էլ ես պառկեցի: Քնի մեջ նրա երրորդմասյան հոտն էի զգում, ավելի ճիշտ՝ հոտը զգալու ցավը ու անունը տալու ժամանակ՝ վեր էի թռչում... Կարոտը խեղդում էր... Սիրուց միագույն դարձած խելքովս որոշեցի հենց էդպես՝ հիվանդ-անթրաշ վեր կենալ, գնալ ու նրա մատնահետքերը զգացած աստիճանագոգը շոշափել...
Տաք հագնվեցի ու, թոքաբորբը մոռացած, դեպի մետրոյի բուկը իջա... Այ քեզ բա՜ն... Ինչ-ինչ, բայց կյանքում չէի պատկերացնի, որ Լրագրավաճառին էստեղ՝ գետնանցումի տակ կտեսնեմ: Մետրոյի մուտքի մոտ անշարժ կանգնած, հայացքը դռանը մեխած՝ ինչ-որ բան էր կարդում: Գրություն էր, ի՞նչ էր... Մի երկու րոպե ոտքս կախ գցեցի: Չէ, ներս՝ մետրո, չէր մտնում: Երբ ավելի մոտեցա ու երկչոտաբար բարևեցի, շրջվեց, նամշած հաց կերածի զգացողությամբ ինձ նայեց: Չճանաչե՞ց... Չճանաչեց... Աչքերի մեջ արտատպվել էր քիչ առաջ կարդացած գրությունը.
«Մետրոն գործադուլ է անում»: