Ամսագիր Ապրիլ 2013 Հին օրերի գորգը
Հին օրերի գորգը
Պատմական Հայաստանի հնագույն բնակավայրերից հայտնաբերված գործվածքի նմուշները վկայում են, որ Հայկական լեռնաշխարհում գորգագործական մշակույթը հայտնի է եղել դեռևս մ.թ.ա. IV-III հազարամյակներում: Հանգամանքների և պատմական իրադարձությունների բերումով մեր մշակութային ժառանգության զգալի մասը կորսվել է: Բայց արի ու տես, որ մայրաքաղաքի կենտրոնում գտնվող մի քանի անկյուններում բարձր ճաշակ ու մեծ հնարավորություններ ունեցողների համար աչքի լույսի պես պահվում են գորգագործության եզակի բազմամյա նմուշներ, որոնցից շատերի տարիքը հատել է մեկ դարի սահմանը:
Փոստոյանների գերդաստանը
Աբովյան փողոցով իջնելիս, հավանաբար, շատերն են նկատել Պուշկին չհասած շենքի մուտքը՝ ձևավորված հնաոճ գորգերով և «Antique carpets» գրությամբ: Խա-նութը գտնվում է երկրորդ հարկում, որտեղ հայկական գորգեր ու կարպետներ են վաճառում Վրեժ և Արմեն Փոստոյանները: «Մենք գլխավորապես հայկական գորգեր ենք գնում և վաճառում, ամենաքիչը 40-50 տա-րեկան», — նշում է որդին՝ Արմեն Փոստոյանը: Նրա խոսքով՝ գորգերը Հայաստանի ամենատարբեր վայ-րերից են՝ Տավուշից, Սյունիքից, Արցախից: «Շատերը Արևմտյան Հայաստանից են բերվել. Երևան տեղա-փոխված գաղթականների ունեցվածքն են եղել: Մար-դիկ շատ հաճախ են բերում-վաճառում մեզ իրենց գորգերը, բայց մենք ինքներս էլ ենք շրջում գյուղերով և լավ աշխատանքներ փնտրում», — ասում է նա: Փոստոյանների գերդաստանը ծնունդով Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիս քաղաքից է. «Գորգերի առևտրով զբաղվել են դեռևս մեր պապերը, այն ժառանգաբար է մեզ փոխանցվել: Երևանում գորգեր ենք վաճառում արդեն 15 տարի, և այս մեկից բացի ունենք ևս 3 խանութ, մեկը՝ մի քիչ ներքև՝ Աբովյան-Արամի խաչմերուկում, մյուսը՝ Ամիրյան-Զաքյան խաչմերուկում ու ևս մեկը` Թումանյան փողոցում»:
Թումանյան փողոցի խանութում հին գորգերի վաճառքով զբաղվում են Սիմոն և Սուրեն Փոստոյանները: Սիմոնը նշում է, որ այսպես կոչված անտիկ կար-պետներն ու գորգերն առնվազն 90 տարեկան պետք է լինեն: «Այդպիսի գորգերը սովորաբար ունեն նաև հիշատակարան՝ գրառում, որից իմանում ենք գորգը գործելու տարեթիվը և պատվիրատուի անունը, — ասում է նա: — Ժամանակ առ ժամանակ հյուրընկա-լում ենք արվեստաբանների, գորգագետների, ովքեր մեզնից են խորհուրդ հարցնում կամ մենք ենք իրեն-ցից հարցնում: Հայկական գորգը շատ նուրբ ու բարդ աշխատանք է, իսկ դրա բազմազանությունը չափ ու սահման չունի»:
Դրա հետ մեկտեղ փորձառու գորգավաճառ Սիմոն Փոստոյանը փաստում է, որ շատ հաճախ խանութ են մտնում պարզապես հետաքրքրությունից դրդված և բնավ ոչ որևէ բան գնելու նպատակով. «Հենա` էսօր մի հատ տուրիստ մտավ, ամբողջը քանդռտեց գնաց: Այդպես էլ է պատահում»:
«Աղաքսակ»
Աբովյան-Պուշկին խաչմերուկում 1998-ից գործում է «Աղաքսակ» հուշանվերների խանութը: Այնտեղ 2002-ից աշխատող Գևորգը պատմում է, որ սկզբում խանութը շատ փոքր էր, ընդամենը մեկ սրահ ուներ: «Ընթացքում կարողացանք ընդլայնել տարածքը, իսկ դրա հետ մեկտեղ՝ վաճառվող իրերի տեսականին, որում գորգերն ու կարպետներն առանձնահատուկ տեղ ունեն», — նշում է Գևորգը: Աբովյան փողոցը մարդաշատ է, և պարբերաբար գալիս են մարդիկ, ովքեր առաջարկում են գնել իրենց գորգը. «Այնպես որ՝ կարիք չի լինում գնալ և փնտրել. շատ են բերում: Ընդ որում, մարդիկ հաճախ գերագնահատում են իրենց գորգի հնությունը: Օրինակ՝ մեկը բերում ասում է. «Էս շատ հին գորգ ա: Տատիիս տատիի տատիի գորգն ա»: Մենք էլ փորձված աչքով նայում, բացատրում ենք, որ ամենաշատը 50-60 տարեկան կլինի: Չի հավատում, գնում շրջում է մյուս խանութներով, հետո նոր համոզվում, որ մենք ճիշտ էինք: Հաճախ էլ այնպես է պատահում, որ իսկապես շատ հին ու արժեքավոր գորգ են բերում, բայց մենք փորձում ենք համոզել, որ չվաճառեն: Չէ՞ որ դա իրենց ընտանիքի գանձն է, որ սերնդեսերունդ պետք է փոխանցել», — ասում է Գևորգը:
Հինավուրց գորգերը ոչ միայն կարևոր ընտանեկան ունեց-վածք են, այլև շատ առողջարար են, քանի որ պատրաստ-ված են բնական հումքից և բնական ներկերով գունավոր-ված: «Ավելի լավ է երեխան նման գորգի վրա նստի, չոչ անի, քան սինթետիկ գորգերի», — վստահեցնում է Գևոր-գը ու պատմում, որ ժամանակին հովիվները, երբ սարեր են գնացել հոտն արածացնելու, իրենց հետ տարել են այս-պես կոչված «քեչա»՝ ճնշման տակ դրած ու գունավորած բրդից պատրաստված գորգ: Բուրդը ճնշելու արդյունքում այնքան խիտ է դարձել, որ անգամ ջուր չէր քաշում և սարերում ապրող մարդկանց համար շատ պետքական բան էր, էլ չենք խոսում ցրտից պաշտպանելու մասին: Այս պատմական էքսկուրսի հետ զուգահեռ Գևորգը ցույց է տալիս նաև գորգագործության ու կարպետագործության զանազան տեխնիկաներով պատրաստված խուրջիններ, օժիտի պայուսակներ ու աղաքսակներ:
