Գուրգեն Մահարու երկերի լիակատար հավաքածուի սկիզբը, Սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնի ինքնակենսագրությունը, Սթիվ Ջոբսի արտոնագրված կենսագրությունը, Լևոն Խեչոյանի շատ երկար սպասված ստեղծագործությունը և այլ կարևոր գրքեր, որոնք կհրատարակվեն 2014 թվականին Հայաստանում և որոնք պետք է ունենալ անձնական գրադարանում:
2013-ի փորձությունը
Անցած տարին գրքի ու գրահրատարակչության համար յուրօրինակ փորձության տարի էր: Հետաքրքիր էր տեսնել՝ 2012-ին Երևանի՝ որպես գրքի համաշխարհային մայրաքաղաքի տիտղո՞սն էր որոշակի աշխուժություն առաջացրել այդ ոլորտում, թե՞ հայաստանյան հրատարակչությունները վերջապես սկսել են գործել նախօրոք մշակված հեռագնա ծրագրերով, և գրքի մայրաքաղաքի տիտղոսը հրաշալի առիթ էր այդ ծրագրերի մեկնարկը վերջապես տալու համար: Պարզվեց, անշուշտ, որ, այո, կան այսպես կոչված՝ «գրքի ու գրականության նվիրյալներ», որոնք չգիտես որտեղից հայտնվեցին հենց 2012-ին ու նույն առեղծվածայնությամբ էլ անհետացան գրքի մայրաքաղաքի տիտղոսը Երևանից Բանգկոկին փո-խանցելուն պես կամ շարունակում են իրենց խորհրդանշական «գործունեությունը»:
Բայցև պարզվեց, որ լավատեսությունն էլ անհիմն չէ, որովհետև 2013-ին հատկապես «Անտարես», «Զանգակ-97», «Սարգիս Խաչենց», «Փրինթինֆո», «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունները շարունակեցին ակտիվ ու նպատակասլաց հրատարակչական գործունեությունը և մեր գրադարակները հարստացրեցին բազմաթիվ արժեքավոր գրքերով: Մասնավորապես՝ «Անտարեսը» ստեղծեց նոր մատենաշար՝ «Օտար գիր» խորագրով, որտեղ բնագրից կատարված թարգմանությամբ լույս կտեսնեն համաշխարհային գրականության թե՛ դասական, թե՛ ժամանակակից գործեր, ընդ որում՝ դրանց մեծագույն մասը հայերեն լույս կտեսնի առաջին անգամ: Արդեն լույս են տեսել Միգել դե Ունամունոյի «Մառախուղը», Ալբերտո Մուսսայի «Ձախ կողմի վարպետը», Ահմեդ Համդի Տանպինարի «Խաղաղություն» վեպերը: Մյուս՝ «Կողմնացույց» մատենաշարը հասցեագրված է պատանիներին՝ Դանիել Դեֆո՝ «Ռոբինզոն Կրուզո», Մարկ Տվեն՝ «Թոմ Սոյերի արկածները» և այլն: Եվս 6 գրքով ավելացավ «Պարտադիր ընթերցանություն» մատենաշարը, այդ թվում՝ Ալեն-Ֆուռնիեի «Երկար Մոլնը», Էմիլ Զոլայի «Թերեզ Ռաքեն», Լևոն Խեչոյանի «Արշակ արքա, Դրաստամատ ներքինի» վեպերը: Եվ իհարկե, լույս տեսան ժամանակակից հայ գրողների գրքեր, որոնցից պետք է առանձնացնել հատկապես Հովհաննես Գրիգորյանի, Ավագ Եփրեմյանի, Հակոբ Մովսեսի, Հուսիկ Արայի նոր ժողովածուները:
«Զանգակ-97» հրատարակչությունը շարունակեց համալրել իր «Աշխարհի գրականությունը հայերեն» մատենաշարը: Լույս տեսան Առնո Գայգերի «Ծեր թագավորը իր աքսորավայրում», Ֆրենսիս Սքոթ Ֆիցջերալդի «Մեծն Գեթսբին» վեպերը: Պատանիներին հասցեագրված գրքերի շարքում հարկ է առանձնացնել Աստրիդ Լինդգրենի «Երկարագուլպա Պիպին» վիպակը: Բավականին մեծ է նաև այս հրատարակչության՝ 2013 թվականի ընթացքում տպագրած մանկական և ուսումնական գրքերի տեսականին:
«Սարգիս Խաչենց» և «Փրինթինֆո» հրատարակչությունները 2013 թվականին հայ ընթերցողին նվիրեցին մի այնպիսի աննախադեպ ու հիրավի փառահեղ հրատարակություն, ինչպիսին Շեքսպիրի «Համլետ»-ն է՝ Արամ Թոփչյանի նոր թարգմանությամբ, ընդարձակ ու բովանդակալից ծանոթագրություններով ու մեկնություններով:
«Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունը շարունակեց նոր գրքերով համալրել իր «Իմ գրադարանը», «Հայ դասական գրողներ» մատենաշարերը: «Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարով հրատարակել է Ջեկ Լոնդոնի «Մեծ տան փոքրիկ տիրուհին», Օսկար Ուայլդի «Դորիան Գրեյի դիմանկարը» վեպերը, Ալեքսանդր Պուշկինի, Անտոն Չեխովի, Միխայիլ Լերմոնտովի հատորյակները և այլն:
Ըստ ամենայնի, 2014 թվականը գրահրատարակչական դաշտում է՛լ ավելի բուռն է լինելու, և հայ ընթերցողների հրաշալի գրքերի իսկական գրոհ է սպասվում: Ելնելով հրատարակչությունների՝ տարբեր առիթներով շրջանառած տեղեկություններից, գրքերի վերջում ներկայացված սպասվելիք հրատարակությունների ցանկից, առանձնացրել ենք հետևյալները:
Միշել Ուելբեք «Տարրական մասնիկները»
Ֆրանսիացի ժամանակակից գրողի աղմկահարույց վեպը՝ Սերգեյ Մկրտչյանի թարգմանությամբ շատ շուտով կլինի հայ ընթերցողի սեղանին: Ճիշտ է, ստեղծագործության որոշ բաց տեսարանները, «կեղտոտ» նկարագրությունները մեզանում որոշ դժգոհությունների ու քննադատությունների տեղիք կտան, բայց և վստահաբար՝ «Տարրական մասնիկների» բուն գաղափարները կստիպեն ուրիշ աչքերով նայել իրականությանն ու աշխարհին: Այս վեպի մասին իսկապես կարելի է ասել՝ գարշելի ու անհունորեն ցնցող՝ միաժամանակ:
ՈւոլթերԱյզեքսոն «ՍթիվՋոբս»
Հատկապես Սթիվ Ջոբսի մահից հետո այս գիրքը բազմաթիվ հրատարակություններ է ունեցել աշխարհում և թարգմանվել բազմաթիվ լեզուներով: Գիրքը թերևս տարվա բեսթսելլերների ցանկում կհայտնվի, որովհետև հայ ընթերցողն էլ անհամբերությամբ է սպասել դրան (ինչ-որ տեղ նաև, իհարկե, Apple-ի կնքահորը մեծացրած հայ կնոջ մասին հատվածների համար): Սա, ի դեպ, Ջոբսի կողմից հավանություն ստացած՝ իր մասին պատմող միակ հրատարակությունն է:
Պատրիկ Զյուսքինդ «Օծանելիք»
Թերևս բոլորն են տեսել այս վեպի հիման վրա ստեղծված ֆիլմը, բայց ահա քչերն են կարդացել վեպը, որը, ինչպես միշտ լինում է նման դեպքերում, գերազանցում է ֆիլմին, և ավելի առարկայական է ի ցույց դնում մարդասպան հանճար Ժան-Բատիստ Գրենույի մտածումներն ու նպատակասլացությունը, ինչպես նաև՝ անձնական ողբերգությունը: «Օծանելիքը» գերմաներենից թարգմանել է Կառլեն Մատինյանը:
Լևոն Խեչոյան «Մհերի դռան գիրքը»
Անկասկած, հայ գրական կյանքում մեծ իրադարձություն է լինելու Լևոն Խեչոյանի «Մհերի դռան գիրքը» երկար սպասված վեպի հրատարակությունը: Գրողի՝ 1999-ին հրատարակված «Սև գիրք, ծանր բզեզ» վեպից հետո սկսեցին խոսակցություններ շրջանառվել, թե Խեչոյանը ձեռնամուխ է եղել նոր վեպի, որը «Սասնա ծռեր» էպոսի յուրօրինակ մշակում է լինելու: Եվ ամեն տարի հայ ընթերցողը սպասել է այս գրքին: Այդ շրջանում Խեչոյանի գրած ու հրատարակած մյուս ժանրի գործերն անգամ ընթերցողների ու գրաքննադատների կողմից ընկալվում էին որպես այդ մեծ գործի նախապատրաստություն: Եվ նույնիսկ Խեչոյանն ինքն էլ տարբեր պատմվածքներում ակնարկում էր այդ մասին: Ցավալի է, իհարկե, որ այդ վեպը, որի վրա գրողն աշխատեց 13 տարի շարունակ, լույս կտեսնի հետմահու, բայց բարեբախտություն է, որ Խեչոյանը, ի վերջո, ավարտին հասցրեց այն:
Ժան Ժիոնո «Հուսարը տանիքի վրա»
Այս վեպը ևս ավելի շատ հայտնի է համանուն ֆիլմի շնորհիվ: Սա արկածային մելոդրամա է, որտեղ դեպքերը տեղի են ունենում 1830-ական թվականներին Նապոլեոնի անկումից հետո: Ֆրանսիայում Ավստրիայի գաղտնի ոստիկանությունից թաքնվող 25-ամյա իտալացի գնդապետը փախչում է մարդասպանների հետապնդումներից խոլերայի ծաղկման շրջանում: Հանգամանքների բերումով հանդիպում է երիտասարդ և գեղեցիկ մարկիզուհու, ում իր աջակցությունն է առաջարկում' լինելով ոչ միայն երիտասարդ ու գեղեցկադեմ, այլև ազնվաբարո: Միասին ռոմանտիկ և շատ վտանգավոր արկածներ են ունենում կյանքի ու մահված սահմանագծին, որոնք հաղթահարելի են դառնում միայն սիրո շնորհիվ: Վեպը ֆրանսերենից թարգմանել է Լիլիթ Գասպարյանը:
Ումբերտո Էկո «Վարդի անունը»
Տարվա կեսին Զավեն Բոյաջյանի թարգմանությամբ լույս կտեսնի Ումբերտո Էկոյի «Վարդի անունը» վեպը՝ հիրավի իրադարձություն հայ թարգմանական գրականության դաշտում: 1980 թվականին լույս տեսած այս վեպը (ի դեպ՝ միջնադարագետ Էկոյի առաջին և՝ շատերի կարծիքով՝ լավագույն փորձը գեղարվեստական գրականության դաշտում) վերջերս հենց ինքը՝ հեղինակը որոշ փոփոխությունների է ենթարկել, և հայերեն լույս կտեսնի հենց այդ փոփոխված տարբերակի թարգմանությունը: Ու եթե վեպը թարգմանելու առումով մենք՝ հայերս շատ հետ ենք ընկել աշխարհի այլ ժողովուրդներից, ապա փոփոխված տարբերակի թարգմանության հարցում առաջինն ենք: Իսկ եթե արդեն տեսել եք Շոն Քոններիի մասնակցությամբ համանուն ֆիլմը, նշենք՝ գիրքն անհամեմատ ավելի հետաքրքիր է:
Ալեքս Ֆերգյուսոն «Ինքնակենսագրություն»
2014 թվականի գրքային գրոհից անմասն չէ «Երևան փրոդաքշնսը»: Մասնավորապես՝ շուտով հայերեն կհրատարակվի շոտլանդացի հանրահայտ մարզիչ, «Մանչեսթր Յունայթեդի» երկարամյա «առաջնորդ» սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնի «Ինքնակենսագրությունը», որն արդեն իսկ թարգմանվել է բազմաթիվ լեզուներով ու դարձել իսկական բեսթսելլեր: Սըր Ալեքսը այնքան խոշոր ֆիգուր է, որ այս գիրքը հետաքրքիր պետք է լինի ոչ միայն ֆուտբոլով հետաքրքրվողների համար:
Գուրգեն Մահարի «Երկերի լիակատար ժողովածու»
«Անտարես» հրատարակչությունը 2014-ին պատրաստվում է իրականություն դարձնել մի շատ լուրջ ծրագիր: Սկսվելու է կարևորագույն հայ հեղինակներից մեկի' Գուրգեն Մահարու երկերի լիակատար ժողովածուի (15 հատորով) հրատարակությունը: Այս տարի նա-խատեսվում է հրատարակել 1-3 հատորները, որոնք ընդգրկում են գրողի բացառապես բանաստեղծական ժառանգությունը:
Օրհան Փամուկ «Ինձ Կարմիր են ասում»
Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր թուրք գրող Օրհան Փամուկի, թերևս, լավագույն վեպն է սա (այո, և ոչ թե հայերի հետ որոշակի առնչություն ունեցող աղմկահարույց «Ձյունը»): «Կարմիրը» թուրքերենից թարգմանել է Արփի Աթաբեկյանը:
Էլֆրիդե Ելինեկ «Դաշնակահարուհին»
Մեկ այլ Նոբելյան մրցանակակրի՝ Էլֆրիդե Ելինեկի «Դաշնակահարուհին» վեպը առավել հայտնի է իր աղմկալից էկրանավորմամբ (ռեժիսորը եվրոպական կինոյի կենդանի դասական, ավստրիացի Միքայել Հա-նեկեն էր): Վեպը կօգնի նորովի ընկալել ֆիլմը:
Արմեն Շեկոյան «Ուղիղ եթեր»
Տարիներ առաջ իր հարցազրույցներից մեկում Արմեն Շեկոյանը հայտարարեց, թե այլևս բանաստեղծություններ չի գրի և բանաստեղծական ժողովածուներ չի հրատարակի, և ամբողջովին անցավ արձակի՝ մամուլում տպագրելով իր «Հայկական ժամանակ» անվերջանալի վեպի հատորները: Շեկոյանը, ի վերջո, պահեց բանաստեղծություն չգրելու իր խոստումը, իսկ ահա ժողովածու չտպագրել՝ արդեն չէր կարող, որովհետև չափազանց մեծ է նրա պոեզիայի պահանջարկը:
Արամ Պաչյան «Օվկիանոս»
Երիտասարդ, բայց արդեն մեծ ճանաչում ունեցող ու սիրված արձակագրի նոր՝ թվով երրորդ գրքին (առաջինը «Ռոբինզոն և 13 պատմվածքներ» ժողովածուն էր, երկրորդը «Ցտեսություն. Ծիտ» վեպը), ինչպես միշտ, հայ ընթերցողներն անհամբերությամբ են սպասում: Նրանում ընդգրկված են լինելու գրողի նոր էսսեներն ու պատմվածքները:
Քրիս Բոջալյան «Ավազե ամրոցի աղջիկը»
Օտարագիր հայ գրողի այս վեպը, որը անդրադառնում է 1915 թվականի ողբերգական իրադարձություններին, արդեն հասցրել է թարգմանվել աշխարհի մի շարք լեզուներով և դարձել իսկական բեսթսելլեր: Ժամանակն է նաև հայերեն տարբերակի համար: Հայերեն վեպը լույս կտեսնի Արամ Արսենյանի թարգմանությամբ: