25 Փետրվար 2013, 12:44
4108 |

Հասկանալին, օգտակարը, գեղեցիկը

1950-ականների վերջում Լենինգրադի բարձրագույն գեղարվեստաարդյունաբերական ուսումնարանի շրջանավարտ Սվետլանա Միրզոյանը նախագծեց առաջին սովետական միկրոավտոբուս РАФ-977-ը, որը ժողովուրդը հետագայում անվանեց «ռաֆիկ»: Դրան հետևեցին աշխատանքի երկար տարիներ Ռիգայի գեղարվեստակոնստրուկտորական գրասենյակում՝ անցկացրած օդանավասանդուղքների, ЭР-200 ճեպընթաց գնացքի, հաստոցների, հեռախոսի ապարատների, լուսատու սարքերի ստեղծման վրա. արտադրված ավելի քան 100 առարկաները կազմեցին ԽՍՀՄ ծաղկման շրջանի նյութական մշակույթը: 1984-ից սկսած՝ Սվետլանա Վաղարշակովնան դասավանդում է իր ավարտած Մուխինայի ուսումնարանում (այժմ՝ Սանկտ-Պետերբուրգի Ա.Լ. Շտիգլիցի անվան պետական գեղարվեստաարդյունաբերական ակադեմիա): 2012-ին նախկին աշակերտի, հիմա արդեն գործընկերոջ ու զինակցի՝ Սերգեյ Խելմյանովի հետ թողարկեց պատկերազարդ «ՄՈՒԽԱ» Սանկտ-Պետերբուրգի դիզայնի դպրոց» գիրքը, որտեղ շարադրվում է Պետերբուրգի դիզայնի պատմությունը հիմնադրման պահից մինչև մեր օրերը:

Սվետլանա Վաղարշակովնա, խնդրում եմ՝ պատմեք, թե ինչպես գրահրատարակչության մեջ ձեր դեբյուտը հայտնվեց Պետերբուրգի ամենաակնառու գրողների գործերի հետ նույն շարքում: Ձեր գիրքը գլխավորում է «Թոփ 50. Պետերբուրգի ամենահայտնի մարդիկ» մրցանակի համար առաջադրված գրքերի ցուցակը:

Սվետլանա Միրզոյան. Մեր գիրքը լուսանկարների, փաստաթղթերի, հայտնի մարդկանց հիշողությունների ու տարբեր տարիների նախագծերի յուրահատուկ հավաքածու է: Այն միաժամանակ և՛ տեղեկատու է, և՛ կլանող ընթերցանության նյութ: Սա հիմնականում շնորհիվ Սերգեյ Խելմյանովի. նա էր զբաղվում նյութի կառուցվածքով, դնում իմաստային շեշտերը: Գործին կցվեց Միտյա Խարշակը, որը ստանձնեց ձևավորումը, ինչպես նաև հրատարակությունը փաստացի ֆինանսավորող Արթուր Լազարյանը: Իսկ ինձ համար ամենակարևորը ուսուցչիս՝ Իոսիֆ Ալեքսանդրովիչ Վաքսի հիշատակը պահպանելն էր: Հենց նրա համար եմ այս ամենն արել, քանի որ երբ ես չլինեմ, նրան հիշող մարդ էլ չի մնա: Իսկ Վաքսը լեգենդար անձնավորություն էր. նրա շնորհիվ վերածնվեց 1920-ականներին կազմացրված մեր ուսումնարանը: Պատկերացրե՛ք. 1943-ի սկիզբ, շրջափակում, ռմբակոծում՝ ամեն ինչ ավերված է, իսկ Իոսիֆ Ալեքսանդրովիչը հարց է բարձրացնում այն մասին, որ անհրաժեշտ է ստեղծել գեղարվեստի ուսումնարաններ, որոնք կպատրաստեն որակյալ կադրեր ավերված պալատներն ու հուշարձանները վերանորոգելու համար: Ա.Ն. Կոսիգինը, ով այդ ժամանակ Լենինգրադում էր աշխատում, հավանեց այս նախաձեռնությունը: Վաքսը գնաց դեռ օկուպացիայի չենթարկված սովետական տարածքներ, հավաքեց աշակերտներ: Դրանք հիմնականում սպանված լենինգրադցիների երեխաներ էին, ովքեր որևէ հնարավորություն չունեին վերադառնալ ու այստեղ գրանցում ստանալ: Այսինքն, նա ոչ միայն հեռատես, այլև շատ կարեկցող ու բարի մարդ էր: Նա սկսեց ուսուցիչներ հավաքել կենդանի մնացած վարպետներից. մեկն աշխատում էր որպես եռակցող, մյուսը կոշկակար էր: Դրանք իսկական պրոֆեսիոնալներ էին, ոմանք նույնիսկ աշխատել էին Շտիգլիցի հետ: Այս մարդկանց և նրանց աշակերտների ձեռքերը վերականգեցին քաղաքը:

Այսինքն, սովետական դիզայնի դպրոցի արմատները հասնում են մինչև նախահեղափոխական պատմությո՞ւն:

Սերգեյ Խելմյանով. Իհարկե: Սկզբում մեր ուսումնարանը կրում էր «Տեխնիկական նկարչության դպրոց» անունը՝ մոմակալներ, փողոցային լամպեր, հիմնականում՝ ոչ զանգվածային արտարդության ապրանքներ էին նախագծում: Արդյունաբերական արտադրության աճին զուգընթաց սկսեցին սեփական արդյունաբերական դիզայնով զբաղվել: Բայց ավանդույթները, իհարկե, մնացին:

Իսկ ե՞րբ «դիզայն» բառը մտավ պրոֆեսիոնալների միջավայր:

Սվետլանա Միրզոյան. Մենք դիզայնով միշտ ենք զբաղվել, բայց այն ժամանակ անունը ոչ թե դիզայն էր, այլ արդյունաբերական արվեստ, ավելի ուշ՝ գեղարվեստական նախագծում: «Դիզայն» բառը խուսափում էինք պաշտոնապես կիրառել, բայց մոտ 1970-ականների սկզբին Տեխնիկական էսթետիկայի համամիութենական գիտահետազոտական ինստիտուտի (ՏԷՀԳԻ) ղեկավար Յուրի Բորիսովիչ Սոլովյովը ամենայն լրջությամբ հայտարարեց, որ կարող ենք դիզայնը համարել մասնագիտություն: Այդ ժամանակ նկարիչ-նախագծողը դարձավ դիզայներ: Այլ հարց է, որ վճարման ամփոփագրերի մեջ ինչ ասես չէր նշվում՝ նախագծող, ինժեներ, նկարիչ, քանի որ այդպիսի պաշտոն գոյություն չուներ: Ես ընդունվել էի մետաղի գեղարվեստական մշակման բաժին: Այն ժամանակ անվանումը դա էր: 1950-ականներին մեր ամբիոնի առաջին շրջանավարտներին տեղաբաշխեցին, նրանք հայտնվեցին ֆաբրիկաներում ու գործարաններում: Համակուրսեցիներիս մեջ կային այնպիսի հոյակապ դիզայներներ, ինչպես Լենյա Ցիկոլենկոն՝ ГАЗ-24-ի հեղինակը, Վալենտին Կոբիլինսկին՝ БелАЗ-ների մի ամբողջ սերիայի հեղինակը, Օլեգ Ֆրոլովը, ով ստորջրյա թևերով նավեր ստեղծեց, Վալենտին Ցեպովը՝ ԼՕՄՄ-ի (Լենինգրադի օպտիկամեխանիկական միություն) գլխավոր դիզայները և այլոք: Այն ժամանակ արդյունաբերություն ունեինք, և կային այնտեղ աշխատող մարդիկ: Իսկ երբ որոշվեց ԽՍՀՄ վեց քաղաքներում բացել ՏԷՀԳԻ գեղարվեստակոնստրուկտորական մասնաճյուղեր, հաշվապահական ամփոփագրերում տարբեր անվանումներ ունեցող մասնագետների աշխատանքը թեթևացավ, քանի որ նրանց թիկունքում հիմա կանգնած էր աշխարհում նմանը չունեցող մի կազմակերպութուն:

Սովետական դիզայնը համահո՞ւնչ էր աշխարհում տիրող ուղղությունների հետ, և արդյո՞ք այն կրում էր գաղափարախոսական բեռ:

Սվետլանա Միրզոյան. Օրինակ, «Պոբեդա» մեքենան նոր խոսք էր համաշխարհային մեքենաշինությունում: 1943-ին, երբ գերմանացիները դեռ ռմբակոծում էին երկիրը, ու պատերազմի ավարտն անհայտ էր, Վլադիմիր Սամոյլովը նախագծեց այդ մեքենան, իսկ 1946-ին այն արդեն դուրս բերվեց արտադրության: Նման մեքենաներ՝ առանց ոտնատեղերի ու անվածածկոցների, անգլիացիները սկսեցին արտադրել 1952-ից ոչ շուտ: Այդ պատճառով էլ կոնկրետ այս դեպքում առաջնեկության դափնիները պատկանում են մեզ, ի տարբերություն, օրինակ, «Մոսկվիչ»-ի կամ «Վոլգա»-յի:

Այսօր շատ ավտոհսկաներ կրնկօրինակում են անցյալի հայտնի մոդելները: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում ռետրո մոդային:

Սվետլանա Միրզոյան. Եթե տաղանդ եմ տեսնում, ապա՝դրական: Ինքս մի ժամանակ ուսանողներին հանձնարարում էի մեքենաների կրնկօրինակներ ստեղծել. այնտեղ կար ЗИЛ-ը, «Վոլգա»-ն, ГАЗ-ը, ПАЗ-ը և «Պոբեդա»-ն: Վերջինիս կրկնօրինակը, ըստ իս, շատ հաջողված էր: Ավելի վաղ՝ դեռ 2000-ին, Սերգեյը ստեղծել էր ցերեմոնիալ լիմուզինի նախագիծը որպես առաջին հայրենական «Руссо-Балт» մեքենայի կրկնօրինակ:
Իսկ 2006-ին իմ ու Սերգեյի մոտ դիպլոմային հեղինակած Իլյա Ավակովը նախագծեց շքերթային մեքենա՝ հիմնվելով ЗИЛ-ի ոճի վրա: Այս հետաքրքիր աշխատության մեջ հաշվի էին առնվել շքերթային արարողակարգի բոլոր նրբությունները: Մենք նույնիսկ խորհրդակցել էինք Ռուսաստանի գլխավոր հերոլդմեյստեր Գ.Վ. Վիլինբախովի հետ: Քանի որ հարցը վերաբերում էր մի մեքենայի, որով նախագահն է շքերթ ընդունում: Բայց ռետրոֆուտուրիզմն ընդհանուր առմամբ ավելի շատ վարժություն է՝ կոնկրետ թեմայի շուրջ մի քիչ երևակայելու հնարավորություն:

Իսկ կա՞ն արտադրության որևէ հեռանկարներ:

Սվետլանա Միրզոյան. Գիտե՞ք, բոլոր թվարկված մոդելներից ռեալիզացվել է միայն ГАЗ-իկը, այլն էլ պատահմամբ՝ ուղղակի մեկին շատ էր դուր եկել: Իսկ գործարանների մեծ մասը, որտեղ այդ մեքենաները մի ժամանակ արտադրվում էին, այլևս մարդատարներ չեն արտադրում:

Ի՞նչ եք կարծում, կապ կա՞ 1950-1960-ականների վերջում սովետական դիզայնի ծաղկման և այն տարիներին հասարակությունում տիրող ոգևորության միջև:

Սվետլանա Միրզոյան. Այն ժամանակ ուղղակի վարագույրը բարձրացավ, և մենք տեսանք, թե ինչ է կատարվում արտասահմանում: Մենք՝ պրոֆեսիոնալներս, չէինք կարող հանդիպել արևմտյան դիզայներների հետ, բայց հետևում էինք իրադարձություններին ամսագրերի՝ ամերիկյան Design-ի, ֆրանսիական Esthetique Industrielle-ի, իտալական Domus-ի միջոցով, այդպես ծանոթանում էինք մեծ վարպետների գործերին: Վերելք, անկասկած, կար, բայց չգիտեմ, թե դրանում ինչքան էր գաղափարախոսության խաղացած դերը: Դիզայներները, որպես կանոն, հեռու են որևէ գաղափարախոսությունից: Մերը ռացիոնալ կոնստրուկցիան է ու ներդաշնակ ձևը՝ գումարած էրգոնոմիկան: Ես խոսում եմ ոչ թե պատահական մարդկանց, այլ նրանց մասին, ովքեր փոխարեն իրենց դիզայնի մեջ զգան՝ դիզայնն էին իրենց մեջ զգում, կրում:

Ո՞րն է Ձեր ամենամեծ ձեռքբերումը հարուստ դիզայներական կարիերայի ընթացքում:

Սվետլանա Միրզոյան. Գիտեք, այնքան եմ սիրում մասնագիտությունս, որ եթե այսօր մատանի սարքելու լինեմ, լիովին կտրվեմ այդ գործին, նույնսիկ իմանալով, որ վաղը պետք է մեքենայի վրա աշխատեմ: Իսկ ինչ վերաբերում է հաջողված նախագծերին, ապա դա իհարկե РАФ-ն է, չնայած չստացվեց այնպես, ինչպես ուզում էի. այն ժամանակ դա գործնականում անհնար էր: Կար պոմպով թերմոս, որի հանդեպ առանձնահատուկ սեր ունեի: Կար նաև բավականին ուսուցանելի մի պատմություն հենց այն մասին, թե ինչպես է դիզայները երբեմն ստիպված լինում հարմարվել իրականությանը: Ես աշխատում էի լուսատու սարքերի սերիայի վրա և որոշեցի ուսումնասիրել Լատվիայի ոչ այնքան մեծաթիվ գործարանների պատրաստի արտադրանքը: Փնտրածս ռեֆլեկտորը արտադրության հանելը կլիներ երկար ու թանկ: Բայց ես գործարաններից մեկում սուլիչով թեյնիկ գտա՝ այն, ինչ ինձ պետք էր: Կերամիկայի արտադրամասից էլ մի քանի ծաղկաման վերցրեցի և օգտագործեցի որպես սեղանի լամպի հիմք:

Սերգեյ Խելմյանով. Այս ամենն իհարկե, լավ կյանքից չէ: Ես էլ ունեի այդպիսի լամպ ու չնայած չէի համարում այն արվեստի գործ, այնուամենայնիվ հիշողությանս մեջ մնաց որպես իմ ինտերիերի կարևոր մաս:

Կա «դասական դիզայն» հասկացությունը՝ իրեր, որոնք չեն փոխվում տարիների ընթացքում, ինչպես, օրինակ, BIC գրիչները կամ կոկա-կոլայի շշերը: Մեր օրերում նման բան հնարավո՞ր է:

Սերգեյ Խելմյանով. Մեր ամբիոնի շրջանավարտ Օլեգ Ֆրոլովի ստեղծած ստորջրյա թևերով մոտորանավակները ձեր ասածի լավագույն օրինակն են: Այն ասես լողացող «Չայկա» ավտոմոբիլ լինի: Բայց արտադրանքն այնքան նշանակալի դարձավ, որ կորավ նրա կապը ծննդյան թվականի՝ 1960-ականների սկզբի հետ: Բոլորն այն գիտեն ուղղակի որպես «Մետեոր»:

Սվետլանա Միրզոյան. Այսօր մենք ունենք և՛ ավանդույթ, և՛ դպրոց, որը թույլ է տալիս բարձրորակ կրթություն տրամադրել, բայց դրսևորվելու քիչ հնարավորություն կա, քանի որ չկա լայնամասշտաբ արտադրություն: Այդ պատճառով էլ մեր շրջանավարտներից շատերը ինտերիերի դիզայնի կամ գրաֆիկական դիզայնի բնագավառում են, իսկ ամենահավակնորտները գնում են Արևմուտք, որտեղ մեծ պահանջարկ ունեն:

Ժամանակակից աշխարհում կա՞ն ազգային դպրոցներ, թե՞ դիզյանն ամբողջովին կոսմոպոլիտ է դարձել:

Սվետլանա Միրզոյան. Իմ կարծիքով, ազգային է միայն վատ դիզայնը: Լավ դիզայնը կորցնում է իր էթնիկ պատկանելիությունը: Կան դպրոցներ՝ իտալական դիզայն, ճապոնական, սկանդինավյան. դրանք միմյանցից տարբերվում են կոնցեպտով, ինչը, բնականաբար, ենթադրվում էր աշխարհի տարբեր անկյուններում: Նրանց արտադրանքի մեջ զգացվում է խորքային փիլիսոփայություն, ոչ թե մակերեսային ազդեցություն: Ես, իհարկե, տարբերում եմ այդ դպրոցները, բայց ոչ թե ազգային մոտիվներով, այլ ավելի շատ ձևին, նյութերին ունեցած մոտեցմամբ ու ոճաբանական լուծումներով: Ռուսական դիզայնն էլ չի սահմանափակվում մատրյոշկաներով:

Որո՞նք են հիմա ամենաակտուալ ուղղությունները դիզայնի բնագավառում:

Սերգեյ Խելմյանով. Վերջին հարյուր տարում, որոնց ընթացքում գոյություն ունի առարկայական, արդյունաբերական դիզայնը որպես մասնագիտություն, գերիշխել է այն պատկերացումը, թե առարկան պետք է լինի խորհրդանշական: Մարդը իրին նայելով պետք է հասկանա նրա իմաստն ու էությունը: Վերջին գիտական նվաճումը, որը կոտրեց այս կարծրատիպը, ժամանակակից մինիմալիստական էլեկտրոնիկայի առաջացումն էր: Նրա գործառույթներն այնքան բազմազան են, որ անիմաստ է նույնիսկ փորձել դրանք արտահայտել ձևի մեջ:

Սվետլանա Միրզոյան. Միևնույն ժամանակ պետք է հիշել, որ եթե կենցաղային առարկան ունի օգտագործման հրահանգներ, դա դեռ չի նշանակում, որ դիզայներին պետք է որակազրկել:

Սերգեյ Խելմյանով. Այֆոնը չունի օգտագործման հրահանգներ: Դիզայներները միշտ առաջնորդվել են այս լոզունգով՝ պարզ, արդյունավետ, գեղեցիկ: Այսօր արդյունավետն ու գեղեցիկը մնացել են, իսկ պարզը փոխարինվել է հասկանալիով: Գերնոր սպառողական էլեկտրատեխնիկան բաղկացած է բարդ, բայց բնազդաբար ըմբռնելի առարկաներից:

Մեդիա դիզայնն ազդում է՞ առարկայական դիզայնի վրա:

Սերգեյ Խելմյանով. Իհարկե: Դիզայնը խնդիրների լուծման մի տարբերակ է: Մենք արհեստականորեն քաշում-հանում ենք խնդիրը կյանքից ու փորձում լուծել այն: Բայց ինքը խնդիրը շատ ավելի լայն է: Ահա, խնդրեմ՝ հիմա Սվետլանա Վաղարշակովնան իր ուսանողների հետ զբաղված է մեգապոլիսային պայմաններում երթուղային խնդիրների լուծմամբ: Եվ դիզայնը այդ շղթայի օղակներից մեկն է, որտեղ կան և՛ սոցիալական, և՛ քաղաքական շեշտադրումներ:
Սվետլանա Միրզոյան. Այս հարցում կա մի սահմանափակում, ավելի լավ է ասել՝ խաղի կանոն: Նախագիծը պետք է գործի առանց միջամտելու Պետերբուրգի պատմական կենտրոնի արտաքին տեսքին: Նախագծում օգտագործվել են և՛ ավտոմոբիլային հանգույցներ, և՛ ճոպանուղի ու մոնոռելս, և՛ նույնիսկ թռչող սարքեր: Չնայած դա անվանում են «ապագայի տրանսպորտ- հող, ջուր, օդ», մենք ամբողջ ժամանակ խորհրդակցում ենք մասնագետների հետ, որպեսզի արդյունքում այս ամենը հնարավոր լինի իրականացնել:

Ձեր այսօրվա աշակերտներից ո՞ր մեկի նախագիծն է, ըստ Ձեզ, ամենահետաքրքիրը:

Սվետլանա Միրզոյան. Ինքնաթիռով երբևէ թռե՞լ եք: Հիշո՞ւմ եք ներսի սայլակը: Երբ այն սրահ են բերում, վերջ՝ փակվում է ամբողջ ճանապարհը: Մենք հանձնարարեցինք մեր ուսանողուհիներից մեկին նախագծել երկու անգամ նեղ սայլակ՝ պահպանելով նախորդի տարողունակությունը: Արդյունքում այդ աշխատանքը «Մոդուլոր» ցուցահանդեսում արժանացավ արծաթե մեդալի:

Այդ նախագծով ինչ-որ մեկը հետաքրքվե՞ց:

Սվետլանա Միրզոյան. Շատ ուրախ կլինեինք, եթե հետաքրքրվող լիներ: Այդպիսի սայլակ կարելի է օգտագործել մեծ հեռավորություններ անցնող ավտոբուսներում կամ գնացքներում: Ավիացիոն տեխնիկայում ամեն ինչ շատ ստանդարտիզացված է՝ այդ սայլակը կես դարից ավելի է՝ փոփոխության չի ենթարկվել: Մենք խոսեցինք ավիացիոն ուսումնարանի հետ, ասացին, որ բորտ-ուղեկցորդուհիների համար էլ է դժվար աշխատել այդ սայլերով: Բայց սա աշխարհի բոլոր օդանավակայաններում ընդունված սարքավորում է:

Սերգեյ Խելմյանով. Պատվիրատուները հաճախ իներտ են: Բայց մենք պետք է մեր հայացքն ուղղենք դեպի ապագա, դեպի պրոգրեսիվ տեխնոլոգիաներ: Երբեմն ունենում ենք երկարաժամկետ կանխատեսմամբ ֆուտուրիստական նախագծեր. սրանց նպատակը ապագան պատկերացնելն է, որպեսզի գոնե մոտավորապես հնարավոր լինի հասկանալ, թե ո՞ր ուղղությամբ ենք առաջ ընթանում: Մեր ուսանողները փնտրում են կոնստրուկտորային, տեխնոլոգիական նոր լուծումները, թարմ մշակված նյութերը և գտնում են դրանց համար հաճախ անսպասելի կիրառումներ: Ապագա ունի այն մշակույթը, որը տեսնում է իրեն ապագայում:

Ապագայի մասին խոսելիս դիզայները ճարտարապետի կամ նկարչի նման մտածո՞ւմ է, թե ինչպես են հետնորդները դատելու նրա գործերը:

Սվետլանա Միրզոյան. Չեմ կարող բոլոր դիզայներների փոխարեն խոսել, բայց ինքս միշտ մտահոգվել եմ այն մասին, որ արտադրանքը լինի ռացիոնալ, էրգոնոմիկ և վերջիվերջո՝ գեղեցիկ: Մեկ-մեկ նայում ես ու մտածում, օրինակ՝ այս ի՞նչ ակնոց եմ սարքել. պետք է ուղղել: Մեր աշխատանքի մեջ ամենակարևորը խնդիրներին նորովի նայելն է՝ կյանքը դեպի լավը փոխելու հնարավորությունը: Ուսանողներին միշտ այս օրինակն եմ բերում. առաջ խանութներում կար մի դրամարկղ ու մի քանի վաճառասեղան: Սկզբում գնում ես վաճառասեղանի մոտ, կշռում են գնածդ մթերքը, փաթաթում այն, գինն ասում: Հետո գնում ես վճարելու, վերադառնում, կորցնում երկար ժամանակ: Հետո մտածեցին նոր տարբերակ՝ սուպերմարկետ: Այ հենց սա էլ դիզայնն է, չնայած հնարողը ինժեներ է, ոչ թե դիզայներ: Ընդհանուրր առմամբ, կարելի է ասել, որ այսօր պետք է նախագծել լուսավորումը, այլ ոչ լուսարձակող սարքը: Համալիր մոտեցում՝ հենց սա է դիզայնի պարունակությունը:

Սերգեյ Խելմյանով. Երբ սովորում էի Սվետլանա Վաղարշակովնայի մոտ, դիպլոմային աշխատանքները հեշտ էր միմյանց հետ համեմատել: Պետք էր ինչ-որ մի առարկա ստեղծել, ձևավորել գնահատման չափանիշներ: Այսօր մեր ուսանողները լուծում են շատ ավելի բարդ խնդիրներ: Օրինակ՝ անտառային հրդեհները. ինչ ուզում ես արա, բայց խնդրին լուծում տուր: Դա այն դեպքում, երբ մինչև օրս հրդեհները հաճախ ձեռքի պոմպերով են հանգցնում: Մեր ժամանակ բավական էր ջուր հավաքելու համար ինչ-որ մի շերեփ ռացիոնալիզացնել: Իսկ հիմա մեր երիտասարդները, լուծումների փնտրտուքների ընթացքում գտան մի պրոֆեսորի, որը դեռ 1960-ականներին օդի խտացումից ջուր ստանալու միջոց էր հայտնագործել: Նա որպես մոլի գիտնական, իհարկե, միանգամից արձագանքեց: Կամ էլ հակառակը՝ վերցնում են գիտական կանխատեսում, ասենք՝ տասը տարի հետո մարտկոցների փոխարեն օգտագործելու են ջրածնի ծավալը: Տեխնոլոգիաների զարգացման տվյալ փուլում արդեն կարողանում են հոսանք լցնել նրա մեջ, իսկ ստանում են նրանից դեռ միայն 20 տոկոս, բայց տասը տարի հետո կհասցնեն մոտավորապես 60 տոկոսի: Այդ ժամանակ մարտկոցների քաշը զգալիորեն կնվազի, հնարավոր կլինի ստեղծել էլեկտրաթիռներ կամ իոնաթիռներ: Դրա համար պետք է ամեն ինչ կանխատեսել. ի՞նչ խնդիրներ կարող են ծագել՝ էրգոնոմիկ, ենթակառուցվածքային, անվտանգության տեխնիկայի հետ կապված:
Որո՞նք են ռուսական դիզայնի տեսանելի հեռանկարները:

Սվետլանա Միրզոյան. Մենք կամաց-կամաց դուրս ենք գալիս ճնշված վիճակից: Երկրում զարգանում են ենթակառուցվածքները, նշանակում է՝ զարգանալու է նաև տրանսպորտայիին միջոցների, հեռահաղորդակցային արդյունաբերությունը, հետևաբար նաև այն ամենը, ինչ կապված է սրա հետ: Աճող մեգապոլիսներում պետք է անցում կատարել շարժման նոր սխեմաներին: Սա ինքնին արդեն երազելու ու երևակայելու առիթ է, ինչն էլ մենք անում ենք:

 

Այս թեմայով