Բողոքից ազատ

Կարինա Ղազարյան ^| Դավիթ Ներկարարյանի արխիվից

Դժվար է Դավիթ Ներկարարյանին անվանել միայն գեղանկարիչ: Նա նկարում է Լեոնարդոյի հրեշտակներին ու անվրդով աղջիկներին, սեփական էսքիզներից նաև ֆիլմեր է ստեղծում, հարվածայինների վրա Ռինգո Սթարի մասերն է նվագում, լսում է Վիսոցկի ու քայլում Երևանով՝ վայելելով լիակատար ազատությունը, այդ թվում նաև՝ ազատություն բողոքելու անհրաժեշտությունից:

Ներկարարյան ազգանունը պարտավորեցնող է: Այսինքն, ներկերն ու ստեղծագործելը գեներիդ մեջ կա՞ն:

- Դրա մասին չեմ մտածել, բայց գեղարվեստը, իրոք, գեներիս մեջ է: Հայրս չնայած երբեք գեղարվեստ չի սովորել, նկարել է գրեթե ամբողջ կյանքի ընթացքում: Երբ փոքր էի, ժամերով կարող էի նստել ու նայել, թե ինչպես է էսքիզ անում, գույներ խառնում, գծեր տանում… Իսկ երրորդ դասարանում ինքս հայտարարեցի, որ ես էլ եմ ուզում նկարել: Հայրս լսեց ինձ, ձեռքիցս բռնեց ու տարավ նկարչության դպրոց: Հիշում եմ՝ ինչպես էին ծնկներս հուզմունքից դողում: Բայց դպրոցի տնօրենն ասաց, որ ինձ դեռ վաղ է ընդունվել դպրոց՝ կընդունեն միայն երկու տարուց: Դա իմ ութամյա կյանքի ամենամեծ հիասթափությունն էր: Առաջին կես տարին թվում էր՝ կյանքն ավարտված է, մնում է վերջին տնակը նկարել ու կախվել: Բայց երկու տարի անց ինձ իրոք ընդունեցին: Դիվահարի պես նկարում էի ամբողջ ժամանակ: Մի անգամ իններորդ դասարանում այնքան տարվեցի, որ չնկատեցի՝ որտեղ է մոլբերտն ավարտվում ու վարագույրի կես մետրանոց հատվածը նախշեցի:

Անցաք վարագույրի՞ն: Սա արդեն լուրջ է: 

- Լուրջ էր, երբ հայրս առաջին անգամ կարծիքս հարցրեց: Հպարտությունից փուչիկի պես փքվել էի:

Եվ որոշեցիր, որ քեզնից ամեն դեպքում նկարիչ դուրս կգա:

- Այո՛: Իհարկե, հետո հազվադեպ էր լինում, որ հորս ու իմ կարծիքները համընկնեն: Նա բավականին ավանդապաշտ է, իսկ մենք համալսարանում Doors-ի տակ էինք նկարում: Ռոք երաժշտությունը իմ աշխարհայացքը հիմնովին փոխեց: Երբ երիտասարդ ես, ապրում ես Վանաձորի պես փոքր քաղաքում ու հանկարծ սկսում ես երկար մազեր պահելու մասին մտածել, միանգամից հոտից դուրս ես մնում: Իսկ համայնքը զորավոր է, համայնքը չի ներում: Չնայած, ինքս էլ այդքան դեմ չէի դուրս մնալուն: Տանը Beatles-ի մի մեծ պաստառ փակցրեցի, վինիլային սկավառակներ առա ու սկսեցի մորս կաթսաների վրա գդալներով Ռինգոյի մասերը նվագել: Բայց դա ընտանիքիս համար դեռ Ահեղ Դատաստանն էր. դժոխքը սկսվեց, երբ իսկական հարվածային գործիքների հավաքածու գնեցի՝ RMIF : Փա՜ռք Աստծո, ինձ շուտով բանակ տարան:

Բանակում է՞լ էիր նկարում ու նվագում:

- Մենք արհեստանոց ունեինք, որտեղ աշխատում էի Լիանա անունով մի աղջկա հետ, ով նույնպես նկարում էր, չնայած՝ վատ: Բայց նա ինձ ներկեր ու վրձիններ էր բերում, այնպես որ կարծիքս նրա մոտ չէի արտահայտում: Բոլոր զինվորական տոների համար պաստառներ էի նկարում, իսկ մնացած ներկերը օգտագործում էի ավելի հետաքրքիր բաների համար: Բանակում մեզ մոտ գտնվող հուշանվերների փոքր խանութում նույնիսկ երկու նկար ծախեցի: Ստվարաթղթի վրա յուղաներկով արված հիմար բնապատկերներ էին, աշխատանքներս վաճառելու իմ առաջին հնարավորությունն էր: Իսկ ձեռք բերած գումարով ֆիլմերի սկավառակներ առա. այն ժամանակ արդեն տարվել էի ֆիլմերով: Գիշերները շտապում էի համակարգիչների սենյակ, որ ընկերոջս հետ միասին Անտոնիոնիի, Բերգմանի, Յարմուշի լավագույն գործերը նայեմ: Բանակից վերադարձա դասական ֆիլմերով լցված ուսապարկով ու ռեժիսոր լինելու հաստատակամությամբ:

Եվ չսխալվեցիր: Վերջերս տեղի ունեցով քո նոր, արդեն յոթերորդ ֆիլմի՝ «Խաղեր ու արևներ»-ի պրեմիերան: Կինոն ու գեղարվեստը միմյանց չե՞ն խանգարում:

- Կինոյում փնտրում էի այն, ինչ չէի գտնում գեղարվեստում: Մի քանի տարի առաջ
զգացի, որ ինձ վրձինն ու կտավը բավարար չեն: Գեղարվեստի մեջ դինամիկա չկա: Նկարելիս դու բռնում ես շարժման միայն մեկ ակնթարթը: Ինձ միայն սև ներկ էլ տաք, հերիք է, ինչ ուզեմ՝ դատարկ ձեռքերով էլ կպատկերեմ: Իսկ կինոյում ամեն ինչ այլ է: Այստեղ և՛ ժամանակ կա, և՛ տարածություն, ձայն, պատկեր, խոսք՝ կինոյում միաձուլվում են բոլոր արվեստները: Այնտեղ մի հոգին չի կարող ամեն ինչ անել՝ դա խմբային խաղ է: Կարճ ասած՝ սիրահավեցի տեսախցիկին. նրա հետ ես և՛ նկարիչ էի, և՛ գրող ու երաժիշտ: Սիրահարությանս այս ալիքն ինձ դրդեց ընդունվել թատերական ինստիտուտ, չնայած ես այն երկու տարի հետո թողեցի: Իհարկե, էլի տարված էի կինոյով, բայց շուտով հասկացա, որ ծնված եմ նկարիչ դառնալու, ու ինչ էլ անեմ՝ դրանից չեմ կարող ձերբազատվել:

Ամեն դեպքում շարունակեցիր ֆիլմեր նկարել:

- Այո, բայց դրանք այնուամենայնիվ նկարչի ֆիլմեր են: Երբ վերանայում եմ,
օրինակ, իմ վերջին աշխատանքը՝ «Խաղեր ու արևներ»-ը, ինձ թվում է, որ այն էսքիզների հավաքածու է: Այնտեղ չկա դրամատիկ զարգացում, չկան ինտրիգներ, այնտեղ ընդհանրապես սյուժե չկա՝ ամբողջ սցենարը մոտս մի թերթի վրա տեղ արեց: «Խաղեր ու արևներ»-ը նկարներ են, որոնք ես շարժման մեջ եմ դրել:

Իսկ ինչո՞ւ են արևները մի քանի հատ:

- Որովհետև մեկ արևը քիչ է: Ինչպես քիչ է «բնություն» բառը, քանի որ այն չափից շատ բան է ներառում: Այն շատ ավելի բարդ է հասկանալ, «վերծանել»: Բնությունը չի լռում՝ ուղղակի աղմուկից է խուսափում: Ես ավելի հաճախ մարդկանց եմ նկարում, քանի որ ինձ համար մարդը բնության առավել հասկանալի մասն է: Բայց միևնույն ժամանակ չեմ կարող հրաժարվել արևների հետ խաղալուց:

Ոքե՞ր են նկարներիդ հերոսները:

- Եթե խոսում ենք հոգեբանական տիպի մասին, ապա ես չունեմ գլխավոր հերոս:
Ինձ մոտ կա գլխավոր դեմք: Հիշում ե՞ք Լեոնարդոյի նկարները. նրա դեմքերը անվրդով են, լույսը ոչ թե ընկնում է դրանց վրա, այլ սկզիբ է առնում դրանցից: Չեն արտահայտում չարություն, նախանձ, գրգռվածություն՝ երջանիկ են, հանգիստ, և այդ հանգստության մեջ է հենց գեղեցկությունը: Ուզում եմ այդ դեմքերը վերադարձնել: Աշխարհում ամենուր վատ բաներ են պատահում, բայց ես չեմ կարծում, որ դրա վրա սևեռվելու մեջ իմաստ կա. նույնիսկ չեմ ուզում դա նկատել: Հնարում եմ լավն ու բարին: Ուզում եմ, որ նկարներիս նայող մարդկանց մոտ դրանց մեջ ապրելու ցանկություն առաջանա:

Սա բողոքի քո տարբերա՞կն է:

- Ոչ: Բողոքելու համար պետք է մեջդ բազմաթիվ բացասական զգացմունքներ կուտակել, իսկ ես դա տանել չեմ կարող: Այ, օրինակ, Վիսկոցկին, ում մեծարում եմ, մի՛շտ է բողոքում, և ես նրան լսում եմ համարյա ամեն օր, բայց միևնույնն է ՝ չեմ վարակվում: Կարող եմ դուրս գալ, ձեռքերս թափ տալով քայլել փողոցով, զգալ Երևանի հոտը. նշանակում է ՝ ազատ եմ: Էլ ի՞նչ է հարկավոր: 

Բայց կարծիք կա, որ արվեստը բողոք է:

- Արվեստը գոյություն ունի, քանի որ այս աշխարհում կան սխալ բաներ, պակաս բաներ: Այն լրացնում է կյանքի բաց կողմերը, իսկ բողոքն միակ միջոցը չէ: 

Քո գործերի մեջ շատ են քրիստոնեական կերպարները: Սա տուրքն է հավատացյալ մարդու՞:

- Այնքան էլ հավատացյալ չեմ: Ավելի ճիշտ՝ կրոնասեր չեմ: Բայց նկարելն աղոթելու իմ ձևն է. հրեշտակ նկարելով՝ աղոթում եմ Աստծուն: Չեմ փառաբանում, տուրք չեմ տալիս՝ զգում եմ նրան:

Հայկականն աշխատանքներիդ մեջ…

- Ամեն ակնթարթ դո՞ւրս է պրծնում:

Չէի ուզում այդքան կտրուկ ասել, բայց՝ այո:

- Ախր ես հայ եմ: Ուր էլ որ նկարիչը գնա, ինչքան էլ հայրենի հողից հեռու ապրի,
ազգայինը ինչ-որ մի տեղ ապրում է նրա մեջ՝ անկախ վիզաներից ու անձնագրերից: Դա միևնույնն է՝ դրսևորվում է, և առաջին հերթին՝ արվեստում: Եվ եթե փորձես փոխել, խուսափել դրանից՝ սուտ ասած կլինես: Իսկ այնտեղ, որտեղ սկսվում է սուտը, ավարտվում է արվեստը:

Դավիթ Ներկարարյան
Ծնվել է 1984 թ. Վանաձորում:
Ավարտել է Վանաձորի Հ. Թումանյանի անվան պետական մանկավարժական ինստիտուտի գեղարվեստի և գրաֆիկայի ֆակուլտետը:
2009-ին տեղափոխվել է Երևան և ընդունվել Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտ, բայց երկու տարի անց թողել է ուսումը:
Յոթ վավերագրական ու գեղարվեստական ֆիլմերի ռեժիսոր է:

«Ереван» ամսագիր, N6(76), 2012